ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΟ ΝΑΤΟ
ΚΑΙ ΟΙ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Του Δρα Άριστου Αριστοτέλους*
Η προσφάτως εκφρασθείσα θέση της Λευκωσίας ότι «η άρση των τουρκικών εγγυήσεων επιτυγχάνεται μέσω της ένταξης της Κύπρου στο Συνεταιρσμό για την Ειρήνη και συνεπακόλουθα στο ΝΑΤΟ» δεν είναι απλώς ανεφάρμοστη αλλά δημιουργεί σύγχυση και σε ό,τι αφορά τους προσανατολισμούς της ελληνοκυπριακής πλευράς στο θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων στο Κυπριακό.
Η ένταξης στο Συνεταιρισμός για την Ειρήνη (ΣγΕ) υπήρξε σαφής προεκλογική δέσμευση του προέδρου Αναστασιάδη, καθώς και προτεραιότητα της εξωτερικής του πολιτικής, όπως τη διακήρυξε και από το βήμα της Βουλής κατά την εγκαθίδρυση του στις 28 Φεβρουαρίου 2013. Το θέμα αυτό αποτέλεσε κοινή απαίτηση των ελληνοκυπριακών κομμάτων, πλην του ΑΚΕΛ, όταν με ψήφισμα τους στη Βουλή στις 2 Απριλίου 2009, καλούσαν τον τότε πρόεδρο Χριστόφια να υποβάλει το ταχύτερο αίτηση ένταξης στο ΣγΕ, συνδέοντας το με την ανάγκη συμμετοχής σε όλα τα όργανα της ΕΕ. ( Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα καθαρά Νατοϊκό πρόγραμμα). Βέβαια η κυβέρνηση και το κόμμα του πρόεδρου, έχουν πιο προχωρημένες θέσεις στο θέμα αυτό αφού μιλούν ακόμη και για ένταξη στη Νατοϊκή Συμμαχία, είτε ως μετεξέλιξη της συμμετοχής στο ΣγΕ, είτε απ’ ευθείας στο ίδιο το ΝΑΤΟ.
Παρά ταύτα, έχει περάσει ένας χρόνος διακυβέρνησης και καμία αίτηση δεν έχει υποβληθεί για ένταξη στο ΣγΕ, παρ’ ό,τι αυτό θεωρείτο επείγον θέμα. Ο πρόεδρος, ο ΥΠΕΞ (και ο ΥΠΑΜ) φαίνεται να περιορίζονται μάλλον στην ενημέρωση σχετικών κυβερνήσεων για τις προθέσεις τους για το ΣγΕ και για μεγαλύτερη συνεργασία με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Καμία όμως επίσημη υποβολή του αιτήματος ένταξης στο ΣγΕ δεν φαίνεται να έχει γίνει, γιατί, προφανώς στις συναντήσεις αυτές και ιδιαίτερα με το Γ.Γ. του ΝΑΤΟ, θα πρέπει να έχουν αισθανθεί ότι η εξασφάλιση της συγκατάθεσης της Άγκυρας στο θέμα αυτό είναι το δεσμείν και το λύειν. Χωρίς την έγκριση της Τουρκίας ούτε στην ημερήσια διάταξη της Ατλαντικής Διάσκεψης δεν μπορεί τέτοιο αίτημα να εγγραφεί.
Συνεπώς οι προτάσεις για εγγυήσεις της Νατοϊκής Συμμαχίας μέσω ένταξης της Κύπρου στο ΣγΕ και ακολούθως στο ΝΑΤΟ, που προφανώς ο πρόεδρος και οι υπουργοί έθεσαν και στους ξένους συνομιλητές τους, μάλλον θα αποσκοπούσαν, μεταξύ άλλων, στο να ενισχύσουν την επιχειρηματολογία για να πεισθεί η Τουρκία στο να δώσει τη συγκατάθεση της. Όμως, όπως έχω πολλάκις υπογραμμίσει, αυτό δεν είναι τίποτε περισσότερο από ουτοπία.
Επί της ουσίας όμως η πρόταση αυτή μόνον προβλήματα φαίνεται να προκαλεί. Από τον Μακάριο μέχρι τον Χριστόφια η ελληνοκυπριακή θέση στο θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων ήταν υπέρ της αποστρατικοποίησης της Κύπρου, της κατάργηση των Συνθηκών Εγγυήσεων και Συμμαχία και ίσως της επιτήρησης της κατάστασης από την ειρηνευτική δύναμη του ΟΗΕ για κάποιο χρονικό διάστημα. Με τη βάση αυτή συμφωνούν, σε γενικές γραμμές, όλες οι πολιτικές δυνάμεις στο Εθνικό Συμβούλιο. Οπότε πιθανό να ήταν καλύτερα για την ενότητα της ελληνοκυπριακής πλευράς αν τα περί ΝΑΤΟ συζητούνταν πρώτα με τα υπόλοιπα κόμματα πριν τεθούν δημοσίως από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας. Διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί ένα νέο πεδίο σύγκρουσης μεταξύ των Ελληνοκυπρίων αλλά και να χάσει ακόμη και αυτή την υποστήριξη που έχει ο πρόεδρος από το ΑΚΕΛ - που αντιδρά έντονα σε Νατοϊκή ανάμειξη - και που βασικά είναι και το μόνο κόμμα που τον στηρίζει στο διάλογο με τους Τουρκοκυπρίους.
Επίσης, αποτελεί ψευδαίσθηση να πιστεύει κανείς ότι η Άγκυρα ή και η τουρκοκυπριακή ηγεσία θα δεχτούν το ΝΑΤΟ να αντικαταστήσει την Τουρκία ως «εγγυήτρια της κυπριακής ανεξαρτησίας και της ασφάλειας των Τουρκοκυπρίων» στο νησί, πρώτο, γιατί οι Τούρκοι δεν εμπιστεύονται την προστασία των εθνικών τους συμφερόντων στο ΝΑΤΟ ή σε οποιοδήποτε άλλο παρά στις δικές του στρατιωτικές ικανότητες. Δεύτερο, γιατί η γειτνίαση τους στο νησί τους θέτει σε πλεονεκτικότερη θέση από άλλους ενδιαφερόμενους, για να ελέγξουν τις εξελίξεις στην Κύπρο. Οπότε η ανάθεση του ρόλου του εγγυητή σε τρίτους, θα θεωρηθεί από αυτούς ως αφαιρετικό στοιχείο σ’ αυτό το πλεονέκτημα.
Τέλος, το ΝΑΤΟ δεν θα δεχτεί αυτού του είδους την ανάμιξη στην Κύπρο, γιατί είναι εκτός της αποστολής του, και γιατί βάση του καταστατικού του δεν μπορεί να πάρει μέρος σε συγκρούσεις μεταξύ μελών υπέρ του ενός ή του άλλου. Επίσης υπάρχει και θέμα κόστους και ποιος θα το υποστεί με την ανάληψη μια τέτοιας αποστολής. Για δε τους Ελληνοκυπρίους, εάν υποθέσουμε ότι η απειλή προέρχεται από την Τουρκία, είναι νοητό το ΝΑΤΟ να αναλάβει ρόλο υπερασπιστή του νησιού ενάντια σε μια από τις πολυτιμότερες ίσως χώρες της Συμμαχίας;
Όλα αυτά είναι κρίσιμα ερωτηματικά, που καταδεικνύουν ότι ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή πλευρά υπάρχουν ακόμη συγχυσμένες αντιλήψεις γύρω από σοβαρά θέματα ευρωπαϊκής ασφάλειας και άμυνας σε σχέση και με τις εγγυήσεις και το Κυπριακό. Τυχόν εσφαλμένες εκτιμήσεις των παραγόντων αυτών, πιθανόν να αποπροσανατολίζουν από την κεντρική προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος και την αξιοποίηση των κατάλληλων διαπραγματευτικών μοχλών για την επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων.
*Τέως Βουλευτής,
Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής