ENGLISH TEXT AT THE END
Ουκρανία: Μετά το δημοψήφισμα τι ακολουθεί;
Του Άριστου Αριστοτέλους
Το δημοψήφισμα για ένωση της Κριμαίας με τη Ρωσική Ομοσπονδία αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη στην ουκρανική κρίση η οποία φέρνει πιο κοντά την αντιπαράθεση μεταξύ δυτικών δυνάμεων και Ρωσίας. Ποια τροπή θα πάρουν τα γεγονότα μετά το δημοψήφισμα και πόσο κρίσιμη διαμορφώνεται η κατάσταση στην περιοχή, είναι το υπο εξέταση ερώτημα στο κειμενο που ακολουθεί.
Το δημοψήφισμα ήταν βέβαια μια εξέλιξη στην ουκρανική κρίση που προέκυψε μετά την ανατροπή του ρωσόφιλου προέδρου Βίκτορα Γιανουκόβιτς από τις φιλοδυτικές δυνάμεις της ουκρανικής αντιπολίτευσης και το διορισμό μεταβατικής κυβένησης μέχρι τη διεξαγωγή εκλογών. Τις κινήσεις αυτές, μαζί με άλλες αντιρωσικές ενέργειες, η Μόσχα τις εξέλαβε ως πρόκληση από τη Δύση κατά της ασφάλειας και της επιρροής της στην περιοχή. Συνεπώς η στρατιωτική επέμβαση των Ρώσων στην Κριμαία, όπως και το αίτημα του ρωσικού πληθυσμού της χερσονήσου αυτής – έδρας του Ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας - για ενσωμάτωση της στη Ρωσία ήταν η αντίδραση της Μόσχας στην «πραξικοπηματική» ενέργεια των φιλοδυτικών του Κιέβου. Ήταν η απάντηση της στους γεωπολιτικούς ανταγωνιστές της, τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους, που στηρίζουν το νέο «αντισυνταγματικό» καθεστώς.
Η μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου και οι δυτικοί υποστηρικτές της καταδικάζουν έντονα το δημοψήφισμα και τις αποσχιστικές ενέργειες των αρχών της Κριμαίας. Από την άλλη, η Ρωσία διακηρύσσει ότι ο νόμιμος πρόεδρος της χώρας είναι ο Γιανουκόβιτς και ότι, αντίθετα με τους δυτικούς, θεωρεί θεμιτό και νόμιμο το δικαίωμα του λαού της Κριμαίας να καθορίσει με δημοψήφισμα το μέλλον του.
Οι εκατέρωθεν ανταγωνιστικές τοποθετήσεις ενισχύουν περαιτέρω την ένταση και το διπολισμό στην αντιπαράθεση των δύο πλευρών στην Ουκρανία, μια χώρα που από αιώνες αποτελεί πεδίο ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων. Με τη Ρωσία να θεωρεί την περιοχή αυτή υψίστης στρατηγικής σημασίας για την εθνική της ασφάλεια και τις δυτικές δυνάμεις να προσβλέπουν να την έχουν στη δική τους σφαίρα επιρροή με πιθανή ένταξη στην ΕΕ ή και στο ΝΑΤΟ που για τη Μόσχα αποτελεί κόκκινο πανί.
Ο πλήρης στρατιωτικός έλεγχος της Ρωσίας επί της Κριμαίας και τώρα το δημοψήφισμα για ενσωμάτωση της στη Ρωσική Ομοσπονδία, ενισχύουν τη διαπραγματευτική θέση της Μόσχα στις συζητήσεις για το μελλοντικό ουκρανικό καθεστώς. Για το δημοψήφισμα, οι δυτικοί, υπό την καθοδήγηση των ΗΠΑ, έχουν βέβαια προειδοποιήσει για οικονομικά και πολιτικά μέτρα που θα γίνουν πολύ πιο σκληρά σε τυχόν προσάρτηση. Από την άλλη η Ρωσία επισης προειδοποιεί ότι θα λάβει αντίμετρα και δεδομένης της μεγάλης εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι αντιληπτό προς τα που θα κινηθεί. Επίσης, στο ενδεχόμενο λήψης πολιτικών μέτρων εναντίον της, η Μόσχα ενδεχόμενα να αποσυρθεί από συμφωνίες όπως η STARΤ και του περιορισμού των μέσου βεληνεκούς πυρηνικών όπλων. Ενδέχεται ακόμη το Κρεμλίνο να πάψει να διαδραματίζει βοηθητικό ρόλο στις προσπάθειες επαναπροσέγγισης ΗΠΑ – Ιράν ή και σε άλλες διεθνείς υποθέσεις αμερικανικού ενδιαφέροντος δημιουργώντας σοβαρα προβληματα στους Αμερικανούς. Αναμφίβολα μια τέτοια κατάσταση ψυχροπολεμικών σχέσεων δεν ευνοεί ούτε τους Ρώσους αλλά ούτε τους Ευρωπαίους και τους Αμερικανούς, που έχουν βασικά κάθε συμφέρον να αναπτύξουν μια λειτουργική και μακροπρόθεσμη σχέση συνεργασίας με τη Ρωσία προς αμοιβαίο όφελος.
Ενόψει των πιο πάνω, λοιπόν, ποια τροπή θα πάρουν τα πράγματα μετά το δημοψηφισμα θα εξαρτηθεί από την επόμενη κίνηση που θα κάνει η Μόσχα. Δηλαδή αν θα προχωρήσει να υιοθετήσει την απόφαση του δημοψηφίσματος της Κριμαίας για ενσωμάτωσή της στη Ρωσία, παρά τις αντιδράσεις των δυτικών, ή αν θα χαιρετίσει το γεγονός αλλά ως πρώτο βήμα θα χρησιμοποιήσει αυτό ως διαπραγματευτικό μοχλό για να επιτύχει ένα ευνοϊκότερο για την ασφάλεια της καθεστώς στην Ουκρανία.
Από την άλλη, αν η ρωσική κυβέρνησης προχωρήσει, είτε τώρα, είτε αργότερα, σε προσάρτηση της Κριμαίας, τότε θα ακολουθήσει ο φαύλος κύκλος σκληρότερων μέτρων και αντίμετρων. Θα αυξηθεί ο κίνδυνο να προκληθούν ταραχές στην ανατολική Ουκρανία. Η κρίση θα οξυνθεί επικίνδυνα, η χώρα θα διολισθαίνει σε εμφύλιο πόλεμο και η Ρωσία θα προειδοποιεί να επέμβει για να προστατεύσει τους ομοεθνείς της, ενώ οι δυτικοί δεν θα μπορούν να αναλάβουν στρατιωτική δράση. Ενδεχόμενα ακόμη να δημιουργηθούν συνθήκες διαμελισμού της χώρας σε ρωσόφιλη ανατολική Ουκρανία και σε δυτικόφιλη δυτική. Στην ΕΕ θα οξυνθούν τα οικονομικά της προβλήματα. Επίσης οι υπερατλαντικές σχέσεις και η κοινή εξωτερική πολιτική των κρατών μελών της Ένωσης θα διέλθουν περίοδο δοκιμασίας ένεκα διαφορών στις προσεγγίσεις τους απέναντι στη Ρωσία.
Το θετικό στοιχείο είναι ότι μέχρι σήμερα κανένας των εμπλεκομένων, ιδιαίτερα οι μεγάλες δυνάμεις, δεν έχουν αναφερθεί στη χρήση του στρατιωτικού στοιχείου και ότι, τόσο οι δυτικοί, όσο και οι Ρώσοι, στις διπλωματικές κινήσεις ή τις προειδοποιήσεις τους δεν καίνε γέφυρες αλλά αφήνουν περιθώρια στην άλλη πλευρά για συμβιβασμό. Όμως τις επόμενες μέρες η τροπή που θα πάρει η κρίση, δηλαδή αν θα κλιμακωθεί ή αποκλιμακωθεί, θα εξαρτηθεί από τις αποφάσεις της Μόσχας πώς θα διαχειριστεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και τα πιθανά μέτρα των δυτικών και βέβαια από το πώς και σε ποιο βαθμό επηρεάζεται η εθνική της ασφάλεια. Τελικά δεν συμφέρει σε κανένα από τους εμπλεκλόμενους μια παρατεταμένη και οξύα κρίση. Γι αυτό όσο πιο γρήγορα εξευρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση, που να ρυθμίζει το μελλοντικό καθεστώς της Ουκρανίας και που να ικανοποιεί τα κριτήρια ασφάλειας της Ρωσίας, τόσο το καλύτερο για την οικονομική και πολιτική σταθερότητα όχι μόνο στην Ουκρανία άλλα και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
ENGLISH TEXT
Ukraine: After the referendum what is next?
By Aristos Aristotelous
The referendum on Crimean union with the Russian Federation is an important development in the Ukrainian crisis which brings closer the confrontation between Western powers and Russia. What will be the next steps after the referendum and how critical the situation in the area will be, is the question under consideration in this text.
The referendum was certainly an event in the Ukrainian crisis that emerged after the overthrow of the pro- Russian President Viktor Yanukovych, by the pro-Western Ukrainian opposition forces and the appointment of a transitional government to lead the country to elections. These moves, along with other anti-Russian actions, were perceived by Moscow as a challenge against its security and influence in the region by the West. Under the circumstances, Russia’s military intervention in the Crimea to ensure its vital strategic interests there - home of the Russian Black Sea Fleet – seemed unavoidable. At the same time, the Russian population of this semi-autonomous region of Ukraine opted to declare Crimea’s independence and deciding on its integration with Russia in a referendum that was held yesterday.
The transitional government of Kiev ( not recognized by Moscow) and its Western supporters strongly condemn the referendum and secessionist actions of the authorities of Crimea. On the other hand, Russia declares that the legitimate president of the country is Yanukovych and that, unlike the US and the EU, it considers fair and legitimate the decision of the people of Crimean to hold a referendum to determine its future.
The antagonizing statements that follow from both sides further enhance the intensity and the bipolarity of the confrontation over Ukraine, a country that for centuries has been a battleground of big powers. Russia, on the one hand, considers this area to be of paramount strategic importance to its national security and the Western powers, on the other, aspire to have it within their own sphere of influence through closer ties with the EU or membership to NATO. For Moscow, such a move would be like a red rag for a bull.
The complete military control of Crimea by Russia and now the referendum on its incorporation to the Russian Federation, strengthen the bargaining position of Moscow in the discussions on the future status of Ukraine. About the referendum, Westerners, led by the U.S, have warned of economic and political measures that will be much harder in the event of annexation. Russia warned Westerners with countermeasures, and since Europe depends heavily on Russian gas one can suspect that this is also at the back of its mind. Also, in the possibility of political measures taken against Russia, Moscow may react by withdrawing from agreements such as START or others concerning the intermediate-range nuclear weapons. The Kremlin may also cease playing a helpful role in the rapprochement efforts of U.S. - Iran or in other international issues concerning the U.S., creating problems for Americans.
Undoubtedly such a cold war situation favors neither the Russians nor the Europeans and Americans, who have key interests to develop a functional and long-term cooperative relationship with Russia for mutual benefit.
Therefore, in view of the above, what turn developments in the Crimea crisis will take after the referendum, will depend on the next move that Moscow will make. Thus, President Putin may adopt the decision of the Crimean referendum for incorporation into Russia irrespective of Western reactions, or he can just welcome this development as a first step and use it as leverage to achieve more favorable results in his policy in Ukraine.
On the other hand, if the Russian government proceeds, either now or later, to the annexation of the Crimea, then there will follow a vicious circle of harsher measures and countermeasures. This will increase the risk of creating unrest in eastern Ukraine. The crisis will be exacerbated dangerously. The country will be sliding into a civil war situation, and Russia will be warning to intervene to protect the Russian population, while Westerners will not be able to take military action. There will also be created conditions of dismemberment of the country in the eastern pro- Russia area of Ukraine. The EU will be faced with serious economic problems and transatlantic relations and the common foreign policy of the EU member states will be under severe stress due to differences in their approaches toward Russia.
There is though still a glimpse of hope in the sense that so far none of those involved, especially the major powers, have been reported to have any inclination to the use of military force. Also, both westerners and Russians are engaged in diplomatic moves without burning bridges, but leave room for the other side to compromise. However, in the next few days developments will show as to which direction the crisis will follow. Whether it will either escalate or de-escalate, will depend on the decision of Moscow how it will manage the outcome of the referendum. It will depend on the possible measures to be taken by the Western powers and of course by how and to what extent Russian national security is affected. Eventually none of the interests of the parties’ involved is served by a prolonged crisis in Ukraine. Therefore, the sooner they find a mutually acceptable solution, which settles the future of Ukraine and satisfies the safety criteria of Russia, the better the economic and political stability and prospects will be for Ukraine and, Europe too.
CYPRUS CENTRE FOR STRATEGIC STUDIES
