Βαρύτερη η σκιά Ερντογάν στο πολιτικό σκηνικό
μετά το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών
Του Δρ Άριστου Αριστοτέλους
Με την επικράτηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΚΔΑ) στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου μπορεί ο Τούρκος Πρόεδρος να μην έχει τα απαιτούμενα δύο τρίτα των ψήφων στη Βουλή για να προωθήσει τις αλλαγές που θα του δώσουν μεγαλύτερες εκτελεστικές εξουσίες. Ωστόσο ο Ταγίπ Ερντογάν, που θεωρεί δημιούργημα του τη σημερινή Τουρκία, δεν πρόκειται να εγκαταλείψει το στόχο αυτό και η σκιά του αναμένεται να γίνει βαρύτερη στο πολιτικό σκηνικό στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.
Η εκλογική αυτή επιτυχία του κόμματος του για τον Ερντογάν αποτελεί δικαίωση των μεθοδεύσεων και της πολιτικής του συμπεριφοράς και ενδεχόμενα να τον καταστήσει ακόμη πιο αυθαίρετο και αυταρχικό. Ταυτόχρονα του προσφέρει κάποια μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση να συνεχίσει να επιδιώκει τη συνταγματική ρύθμιση των επιδιώξεων του. Εάν όμως αυτό δεν καταστεί εφικτό, το βάρος της σκιάς της προσωπικότητας του και η ανάμιξη του στα πολιτικά πράγματα της χώρας, καθώς και στη διαμόρφωση και άσκηση της πολιτικής στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, θα συνεχίσει να αποτελεί ντε-φάκτο γεγονός.
Υπό το πρίσμα των εξελίξεων η ανάλυση μας της 12. 6. 2015 για το εκλογικό αποτέλεσμα της Τουρκίας τον περασμένο Ιούνιο και για τις επιπτώσεις στην εξωτερική πολιτική και στο Κυπριακό συνεχίζει να υφίσταται. Γι αυτό και παρατίθεται αυτούσιο πιο κάτω το σχετικό απόσπασμα του εν λόγω άρθρου, το οποίο είναι αρκετά ενδεικτικό για το τι έπεται μετά το εκλογικό αποτέλεσμα της 1ης Νοεμβρίου*.
«…Σημαντικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, όπως η δράση του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και του Λεβάντε, η κατάσταση στη Συρία και το Ιράκ, ο ρόλος του Ιράν και άλλα θέματα όπως και οι σχέσεις με Αίγυπτο, Ισραήλ, Σαουδική Αραβία, Ρωσία, Ευρωπαϊκή Ένωση, ΝΑΤΟ και ΗΠΑ θα συνεχίσουν να προβάλλουν ως πρόκληση για τη χώρα. Σ’ αυτά θα μπορούσε να περιληφθεί και το Κυπριακό. Για πλείστα όμως από αυτά ο απολογισμός της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας δεν είναι θετικός και αρκετά φέρουν τη σφραγίδα των αντιλήψεων και σκοπιμοτήτων του Ερντογάν, χωρίς βέβαια να αγνοείται η σημασία της γεωγραφίας και άλλων παραγόντων που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της τουρκικής στάσης επί των γεγονότων αυτών.
Δεν είναι δυνατό ο Μεχμέτ Νταβούτογλου να μην αντιλαμβάνεται ότι για να αλλάξουν κάποια αρνητικά δεδομένα στις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας, χρειάζονται διαφορετικές προσεγγίσεις και συμπεριφορά. Όμως, το κατά πόσο αυτό μπορεί να επιτευχθεί, καθώς και το πώς και σε πιο βαθμό θα επηρεασθεί η τουρκική εξωτερική πολιτική, θα εξαρτηθεί, τόσο από τις διεργασίες, τις αντιπαραθέσεις ή συνεργασίες στο εσωτερικό, όσο και από τις πεποιθήσεις, ρόλους και συμβιβασμούς των πρωταγωνιστών.
Ωστόσο, σημαντικός παράγοντας στη διαμόρφωση των εξελίξεων θα συνεχίσει να είναι ο ίδιος ο Ερντογάν. Ο Τούρκος πρόεδρος, με το τελευταίο εκλογικό αποτέλεσμα μπορεί να δέχτηκε πλήγμα στα σχέδια του για ενίσχυση της προεδρίας διότι το κόμμα του δεν εξασφάλισε ούτε τα 2/3 των εδρών στη Βουλή ούτε και κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Η πρόθεση του όμως φαίνεται είναι να συνεχίσει να αποτελεί δεσπόζουσα προσωπικότητα με επιρροή στο ΚΔΑ και στη πολιτική ζωή της Τουρκίας – όχι απλά εθιμοτυπική. Εξάλλου, «η αναγνώριση της νομιμότητας του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν», που βασικά θεωρεί ως θεμιτή την ανάμιξή του στα πολιτικά δρώμενα, αποτελεί βασικό όρο του ΚΔΑ για οποιαδήποτε συνεργασία για το σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού.
Αυτό σημαίνει ότι η πολιτική ζωή του τόπου στα επόμενα χρόνια αναμένεται να συνεχίσει να εξελίσσεται υπό τη σκιά του Ερντογάν. Ο Νταβούτογλου - τον οποίο ο ίδιος επέλεξε στην πρωθυπουργία - , ο επόμενος πρόεδρος του ΚΔΑ και πρωθυπουργός, θα πρέπει - έστω και αν σε κάποια θέματα διαφωνεί - είτε να συμπορεύεται μαζί του, είτε να ακροβατεί, ειδάλλως είτε θα παραιτηθεί είτε θα συγκρουστεί. Το τελευταίο φαίνεται να είναι το λιγότερο πιθανόν, δεδομένου ότι δεν έχει ούτε αρκετή ισχύ, ούτε και την απαιτούμενη στήριξη από το κόμμα ΔΚΑ απέναντι στον Πρόεδρο της χώρας, το οποίο ποδηγετείται ακόμη από τον Ερντογάν.
Το πιθανό λοιπόν είναι ότι ο Ερντογάν με τις προσωπικές του ατζέντες θα συνεχίσει να επιδρά στις διεργασίες στο εσωτερικό, επηρεάζοντας αναλόγως και την άσκηση της πολιτικής στο εξωτερικό. Αυτό ασφαλώς αφορά και την τουρκική στάση στο Κυπριακό, όπου δύσκολα θα ανέμενε κανείς ουσιαστικές παρεκκλίσεις από τις γνωστές θέσεις Ερντογάν μετά το δημοψήφισμα του 2004. Ο Ακιντζί πιθανόν υπό τις συνθήκες να βρίσκει κάποια περιθώρια ανάσας μεταξύ μιας πιο ήπιας και διπλωματικής συμπεριφοράς από την πλευρά του Τούρκου πρωθυπουργού και της άκομψης και κατά καιρούς προκλητικής στάσης του προέδρου έναντι των επιθυμιών των Τουρκοκυπρίων. Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, δεδομένου ότι διατηρεί τις προεκλογικές του απόψεις, ενδεχόμενα να βρεθεί σε ακόμη πιο λεπτή θέση στα θέματα ασφάλειας, εγγυήσεων και χειραγώγησης της κοινότητας του από την Τουρκία. Για να επιτύχει τους στόχους του, αποφεύγοντας μετωπική σύγκρουση με την Άγκυρα πιθανόν να χρειαστεί να ακροβατεί. Θα μπορέσει άραγε η ελληνοκυπριακή πλευρά εφόσον προκύψει ένα τέτοιο ενδεχόμενο να το κατανοήσει και να το διαχειριστεί, διαφυλάσσοντας τα συμφέροντά της χωρίς ταυτόχρονα να σκοτώνει αλλά έντεχνα να υποβοηθά τον Ακιντζί;»
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
2 Νοεμβρίου 2015