ΠΟΣΟ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ Η ΦΙΛΟΔΟΞΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΓΙΑ ΙΔΡΥΣΗ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ;
Του Δρ Άριστου Αριστοτέλους
Πρώην Βουλευτή, Ειδικού σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
Η κυπριακή διπλωματία μπορεί να αισθάνεται ενθαρρυμένη από την επιτυχή πραγματοποίηση τριμερών συναντήσεων Ελλάδας, Κύπρου με χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής. Όμως η διακηρυγμένη φιλοδοξία της για ίδρυση οργανισμού ασφάλειας και συνεργασίας με χώρες της περιοχής, κάτι που έχουν ήδη κάμει άλλοι σημαντικοί φορείς, με ελάχιστη ή καθόλου επιτυχία, δεν είναι ρεαλιστική.
Παρά ταύτα, με διάφορες δηλώσεις ο Κύπριος Υπουργός Εξωτερικών (ΥΠΕΞ) είναι αρκετά σαφής όσον αφορά τις προθέσεις της Λευκωσίας στο θέμα αυτό. Σε τελευταία συνέντευξη του ενώπιον των συνέδρων του Εβραϊκού Συνεδρίου Πολιτικής AIPAC στην Ουάσιγκτον υπογράμμισε ότι «το όραμα της Κύπρου για την περιοχή είναι να ιδρυθεί ένας περιφερειακός οργανισμός ασφάλειας και συνεργασίας, στον οποίο να συμμετάσχουν όλες οι χώρες που μοιράζονται τις ίδιες αντιλήψεις» (ΚΥΠΕ, 25/3/2019). Τα ίδια επανέλαβε λίγες μέρες μετά (3/4/2019) μιλώντας στην πρωινή ενημερωτική ζώνη του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης του ΡΙΚ.
Βέβαια το να οραματίζεται κανείς τη δημιουργία ενός φορέα ασφάλειας και συνεργασίας με χώρες της περιοχής είναι θεμιτό, αλλά σαν διακήρυξη πολιτικής είναι πολύ γενική, αόριστη, αδιευκρίνιστη και αφηρημένη. Επίσης οι διάφορες έννοιες που εμπεριέχονται σε αυτή - όπως η «ασφάλεια» και το τι εστί «ίδιες αντιλήψεις» αλλά και ποιες χώρες ο οργανισμός θα περιλαμβάνει – είναι απροσδιόριστες και ασαφείς.
Να σημειωθεί ότι οι συνθήκες στη Βόρειο Αφρική, Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή, καθιστούν την περιοχή αυτή κρίσιμο γείτονα της Ευρώπης, με πιθανές αποσταθεροποιητικές επιδράσεις επί της γηραιάς ηπείρου. Τη κρισιμότητα αυτή συνθέτουν οι καθεστωτικές διαφορές που υπάρχουν εκεί, οι πολιτικές, θρησκευτικές, φυλετικές και ιδεολογικές εξάρσεις, καθώς και οι οικονομικές ανισότητες και γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις. Το δε ξέσπασμα της «Αραβικής Άνοιξης» το 2010 έδωσε ώθηση σε νέες απειλές και προκλήσεις, καθιστώντας την περιοχή εκκολαπτήριο συγκρούσεων, τρομοκρατίας, στρατιωτικής βίας, δημιουργίας προσφύγων και προβολής νέων μορφών κινδύνων κατά της Ευρώπης.
Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, οι Ευρωπαίοι θεωρούν ότι είναι απαραίτητη η δημιουργία συνθηκών ασφάλειας στην περιοχή. Αυτό αποτελεί και το κύριο ζητούμενο στις προσπάθειες που ανέπτυξαν για προώθηση διαφόρων μορφών συνεργασίας ανάμεσα στις χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, καθώς και προϋπόθεση για μόνιμη ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή. Για το σκοπό αυτό – και άσχετα με το πόσο επιτυχείς ήταν ή όχι - η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), με την εμπλοκή διαφόρων χωρών της περιοχής, συγκρότησε φορείς όπως αυτούς που οραματίζεται ο Κύπριος ΥΠΕΞ και διαμόρφωσε πολιτικές όπως η «Ευρωμεσογειακή Εταιρική Σχέση», ενθαρρύνοντας το σεβασμό του διεθνούς δικαίου και την αμοιβαία συνεργασία. Έθεσε σε εφαρμογή την «Πολιτική της Ένωσης για τη Μεσόγειο», προωθώντας τις θαλάσσιες συγκοινωνίες, την περιβαλλοντική εξυγίανση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και διέθεσε γύρω στα €15 δις για τα έτη 2014 – 2020 μέσω της «Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Γειτονίας» για την εξυπηρέτηση των στόχων αυτών. Μέσα στο ίδιο πνεύμα ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) με τη θεσμοθέτηση του «Μεσογειακού Συνεταιρισμού» ενέπλεξε χώρες της περιοχής σε κοινά προγράμματα για την αντιτρομοκρατία, τη συνοριακή ασφάλεια, τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, του περιβάλλοντος και της μετανάστευσης.
Παράλληλα το ΝΑΤΟ έχει αναπτύξει τις δικές του συνεργασίες με ομάδα χωρών της Μεσογείου μέσω του «Μεσογειακού Διαλόγου» αλλά ένεκα διαφορών που προέκυψαν, προώθησε τελικά «Ατομικά Προγράμματα Συνεργασίας» όπως π.χ. «ΝΑΤΟ – Ισραήλ», «ΝΑΤΟ – Αιγύπτου» και «ΝΑΤΟ – Ιορδανία». Οι δε ΗΠΑ έχοντας διαφορετική αντίληψη από την ΕΕ για το πώς διασφαλίζεται η ασφάλεια και σταθερότητα στην περιοχή είχαν επιδοθεί κυρίως στη στήριξη φιλικών καθεστώτων, παρέχοντας σε αυτά στρατιωτική βοήθεια πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων. Επιδόθηκαν στη σύμπηξη συμμαχιών στην περιοχή και πολύ πρόσφατα στη δημιουργία ενός «Αραβικού ΝΑΤΟ» μεταξύ των χωρών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου – αλλά με περιορισμένες πιθανότητες επιτυχίας.
Τελικά, χωρίς καθόλου να υπονοείται σαρκασμός, διερωτάται κανείς: Τι διαφορετικό από τα ανωτέρω οραματίζεται να επιτύχει η κυπριακή διπλωματία με τη δημιουργία οργανισμού ασφάλειας και συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή; Να υποκαταστήσει την ΕΕ, τον ΟΑΣΕ, το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ; Είναι ρεαλιστικό να πιστεύει κανείς ότι η Κύπρος έχει το εκτόπισμα, τους πόρους και επιρροή για να αναλάβει επιτυχώς μια τέτοια αποστολή, αποκαθιστώντας την ασφάλεια και την σταθερότητα στην περιοχή, εκεί που άλλοι σημαντικοί διεθνείς δρώντες έχουν ως επί το πλείστον μέχρι σήμερα αποτύχει;
6/4/2019
