Η Τουρκία το 2017 και το Κυπριακό
Του Δρ Άριστου Αριστοτέλους*
Η Τουρκία το 2017 θα διέλθει συνθήκες αυξημένης αστάθειας και διαρκούς κρίσης. Κρίσιμα ζητήματα και εξελίξεις στο εσωτερικό που σχετίζονται με την επιβολή των φιλοδοξιών του Τούρκου Προέδρου, την τρομοκρατία και το Κουρδικό, θα ταλανίζουν τη χώρα το χρόνο αυτό. Η κατάσταση στην οικονομία θα επιδεινώσει περαιτέρω το βαρύ κλίμα που θα έχει δημιουργηθεί. Κρίσιμα γεωπολιτικά προβλήματα στην περιοχή και στις σχέσεις της Άγκυρας με πρωταγωνιστές της διεθνούς πολιτικής σκηνής θα απασχολήσουν την τουρκική εξωτερική πολιτική. Στο Κυπριακό τα δεδομένα αυτά και ιδίως ο αυξημένος τουρκικός εθνικισμός περιορίζει περαιτέρω τις προσδοκίες για λύση χωρίς τουρκικά στρατεύματα και εγγυήσεις.
Εσωτερικό
Η κατάσταση στο εσωτερικό με την αστάθεια και την πόλωση που έχει δημιουργηθεί ιδίως τα τελευταία χρόνια, αναμένεται να γίνει πιο περίπλοκη και να ενταθεί. Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και η ελεγχόμενη από αυτόν κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) θα συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται το ανεπιτυχές πραξικόπημα του περασμένου Ιουλίου και να επιδίδονται σε ατέρμονη προσπάθεια εξουδετέρωσης κάθε εστίας απειλής κατά της διακυβέρνησης τους από Γκιουλενιστές και από άλλους αντιφρονούντες. Η χώρα θα συρθεί βαθύτερα στον απολυταρχισμό, στη διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών και αξιών με ισχυρό το ενδεχόμενο δημιουργίας πυρήνων αντίδρασης καταδιωκομένων.
Η πολιτική του Τούρκου Προέδρου και η συμμαχία του Κόμματος του μετά του ακροδεξιού συντηρητικού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΚΔΕ) όπως και η πολεμική του κατά του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών ( HDP), θα συνεχιστεί και κατά το 2017. Κύριος στόχος της πολιτικής αυτής είναι η αλλαγή των κομματικών συσχετισμών και η εξασφάλιση της απαραίτητης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας υπέρ των προτεινόμενων συνταγματικών αλλαγών και υπέρ της προώθησης τους σε δημοψήφισμα ενώπιον του τουρκικού λαού, προσδοκώντας ότι με τον τρόπο αυτό – θεμιτό ή αθέμιτο - ο αρχομανής Τούρκος Πρόεδρος θα επιτύχει να συγκεντρώσει στα χέρια του τις ποθούμενες εκτελεστικές υπερεξουσίες. Και αυτό εν μέσω έντονων αντιδράσεων από το αντιπολιτευόμενο κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) όπως και από άλλες κατευθύνσεις.
Την ίδια ώρα η τρομοκρατική δράση του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) εντός της Τουρκίας, καθώς και η ανορθόδοξη στρατιωτική δραστηριότητα του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστά (PKK), θα συνεχίσουν να αποτελούν εστία διαρκούς ρίσκου, ανασφάλειας και απειλής. Η δράση του ISIS και των Κούρδων μαχητών στην Τουρκία κατά το 2016 είχε σημαντικές απώλειες σε ζωές και περιουσίες, πέραν του χάους που προκαλούν. Και στα δύο αυτά μέτωπα οι πληγές θα παραμείνουν ανοιχτές και το 2017, ιδιαίτερα ενόσω συνεχίζει η συμμετοχή της Τουρκίας στον πόλεμο κατά του ISIS στη Συρία και το Ιράκ, από τη μια, και η ανυπαρξία οποιουδήποτε πολιτικής βούλησης επίλυσης του Κουρδικού , από την άλλη.
Η Οικονομία
Ανησυχητική διαμορφώνεται στο νέο έτος και η κατάσταση της οικονομία της Τουρκίας. Η προσέλκυση επενδύσεων δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική και ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ αναμένεται να είναι ασυγκρίτως χαμηλότερος εκείνου προηγούμενων χρόνων όταν δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις και οι επακόλουθες οικονομικές επιδόσεις συνέβαλαν στην αύξηση του κύρους και της δημοτικότητας Ερντογάν. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών προβλέπεται να διευρυνθεί και η ανεργία θα κυμανθεί πέραν του 10%. Η πίεση από την αξία του δολαρίου θα αυξηθεί περαιτέρω, ενώ η αγοραστική δύναμη της τουρκικής λίρας θα κυμανθεί στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων δεκαετιών.
Στο εξωτερικό
Στο διεθνές πεδίο η κατάσταση θα παραμένει κατά το 2017 ιδιαίτερα δύσκολη και προβληματική. Η απαίτηση της τουρκικής κυβέρνησης προς τις ΗΠΑ να της παραδώσει τον Γκιουλέν, τον οποίο κατηγορεί για εγκέφαλο του πραξικοπήματος, η συνεργασία της Ουάσιγκτον με του Κούρδους μαχητές στο πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία οδήγησαν τις ήδη προβληματικές σχέσεις των δύο χωρών σε ένα από τα χαμηλότερα τους επίπεδα. Η δε πολιτική Ντόναλτ Τραμπ στο Συριακό όπως είχε τουλάχιστο διακηρυχθεί, δεν φαίνεται να ανατρέπει το γεγονός αυτό. Ούτε με την Ε.Ε. αναμένεται ουσιαστική βελτίωση των ήδη τεταμένων σχέσεων στο θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των μεθόδων που μετέρχεται στο εσωτερικό ο Ερντογάν, όπως και της μη τήρησης των συμφωνηθέντων στο μεταναστευτικό και της μη κατάργησης της βίζας για τους Τούρκους πολίτες. Το ενδεχόμενο τερματισμού των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την ΕΕ θα παραμείνει υπαρκτό.
Επίσης παρά την αναθέρμανση των σχέσεων της Άγκυρας με τη Μόσχα και τη συμφωνία τους με την Τεχεράνη για κατάπαυση του πυρός μεταξύ των αντιπάλων πλευρών στο Συριακό – την τήρηση της οποίας κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί - ωστόσο τόσο η Ρωσία όσο και το Ιράν δεν θα πάψουν να αποτελούν τους κύριους γεωπολιτικούς ανταγωνιστές της Τουρκίας στην περιοχή. Η αντιπαλότητα για επιρροή και έλεγχο στο Ιράκ, στη Συρία, στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και σε πρώην σοσιαλιστικές δημοκρατίες με τουρκόφωνο πληθυσμό θα συνεχιστεί. Εξάλλου όσον αφορά το πολιτικό μέλλον και το καθεστώς στη Συρία, οι στόχοι τους είναι συγκρουόμενοι, όπως είναι και η στάση της Τουρκίας με εκείνη των ΗΠΑ έναντι των Κούρδων στη Συρία και το Ιράκ στον πόλεμο κατά του ISIS. Όλα τα ανωτέρω θα συνεχίσουν πολύ πιο έντονα να απασχολούν κατά το 2017 την τουρκική εξωτερική πολιτική.
Το Κυπριακό
Τέλος όσον αφορά το Κυπριακό, τα ανωτέρω δεδομένα και ιδίως οι εσωτερικές καταστάσεις στην Τουρκία δημιουργούν μία σειρά επιπλέον αρνητικών επισημάνσεων στην ήδη άκαμπτη στάση της Άγκυρας που δεν παύει να υπογραμμίζει ότι χωρίς τουρκική στρατιωτική παρουσία και εγγυήσεις δεν υπάρχει λύση: Πρώτο, ο Αρχηγός του ακροδεξιού κόμματος MHP Ντεβλετ Μπαχτσελί , τον οποίο ο Ερντογάν έχει άμεση ανάγκη για πραγμάτωση των ποθούμενων συνταγματικών αλλαγών, έχει έντονα τοποθετηθεί κατά της κατάργησης των εγγυήσεων και της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων και ασφαλώς δεν θα ήθελε ο Τούρκος Πρόεδρος να τον δυσαρεστήσει. Δεύτερο, ακόμη και η αξιωματική αντιπολίτευση του CHP, μέσω του Αρχηγού της Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, έχει ταχθεί κατά της κατάργησης των εγγυήσεων και της αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων. Τέταρτο, η κατάσταση των σχέσεων Τουρκίας με την ΕΕ και τις ΗΠΑ δεν αφήνουν περιθώρια άσκησης αποτελεσματικών πιέσεων προς την Άγκυρα για υποχωρήσεις, οπως ενδεχομένως θα προσδοκούσε η Λευκωσία.
Όλα τα ανωτέρω προσθέτουν μάλλον παρά αφαιρούν στην τουρκική αδιαλλαξία, και ανάλογα με την πορεία του διαλόγου η ελληνοκυπριακή πλευρά θα βρεθεί αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο να επιλέξει μεταξύ της μη λύσης ή της λύσης με την παρουσία αριθμού Τούρκων στρατιωτών με κάποιας μορφής εγγυήσεις.
2/01/2017
*Πρώην Βουλευτής, Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
