ΗΠΑ – ΑΜΥΝΑ, ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ

ΚΑΙ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΙ

Δρ Άριστος Αριστοτέλους

Πρώην Βουλευτής, Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής

 Εισαγωγή

Με την αλλαγή πλεύσης στις εξωτερικές σχέσεις της Κύπρου και την υποχρέωση της να αφαιρέσει τον ρωσικό οπλισμό από τις τάξεις της Εθνικής Φρουράς (Ε.Φ.),  καθώς και τη δυνατότητα εξασφάλισης αμερικανικού στρατιωτικού υλικού και τεχνογνωσίας, η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται ενώπιον νέων δεδομένων όσον αφορά τις στρατηγικές της επιλογές αλλά και τον επανασχεδιασμό και τις προοπτικές ενίσχυσης της άμυνας της, μη απαλλαγμένων διλημμάτων και δυσκολιών.

Αμυντικές αδυναμίες

Το υφιστάμενο αμυντικό οικοδόμημα της Κυπριακής Δημοκρατίας χαρακτηρίζεται από αδυναμίες οι οποίες επιγραμματικά συνοψίζονται στα εξής: Ασαφείς και συγκεχυμένες αντιλήψεις περί στρατηγικής όπως και για το ρόλο της Ελλάδας. Απουσία ορθολογικού στρατιωτικού δόγματος και συνεκτικής αμυντικής πολιτικής. Ύπαρξη γεωγραφικών μειονεκτημάτων, οργανωτικών, τεχνολογικών και  άλλων ελλειμάτων και κενών στον τομέα της άμυνας,  έχουν οξυνθεί με τη μείωση της θητείας, τη δυσλειτουργία της εφεδρείας, το πεπαλαιωμένο υλικό και τα προβλήματα συντήρησης και ανταλλακτικών.

Επιπλέον η δέσμευση για απαλλαγή από τον  ρωσικό οπλισμό, που αποτελεί ίσως τη σπονδυλική στήλη στο οπλοστάσιο της Ε.Φ. και οι τεράστιοι πόροι και διαδικασίες που απαιτούνται για την αντικατάσταση του, καθιστούν πιο περίπλοκο, επίπονο αλλά και αναγκαίο τον αμυντικό εξορθολογισμό και ανασχεδιασμό. Εντούτοις, το κονδύλι για την Αμυντική Θωράκιση παραμένει καθηλωμένο γύρω στο 0,48% του ΑΕΠ το 2025, απέχοντας αρκετά από την προεκλογική διακήρυξη του 2,00%. [i]

Προϋποθέσεις

Υπό το πρίσμα των δεδομένων, βασικές προϋποθέσεις επίλυσης του αμυντικού προβλήματος αποτελούν οι εξής:

·   Πρώτο, ο σαφής προσδιορισμός των εθνικών στόχων και χάραξη ρεαλιστικής και ευφυούς στρατηγικής που να υπηρετεί τους στόχους της στρατηγικής αυτής και που κύρια στόχευση θα έχει την εξεύρεση λύσης στο Κυπριακό και την αποτελεσματικότερη αποτροπή της τουρκικής απειλής.

·    Δεύτερο, η σωστή αξιολόγηση της τουρκικής στρατιωτικής απειλής από ξηρά, θάλασσα και αέρα, καθώς και των διαμορφούμενων πολιτικοστρατιωτικών δεδομένων στην περιοχή, του ρόλου της Ελλάδας και άλλων δρώντων όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και η Αμερική.

Άρση εμπάργκο ΗΠΑ και εξοπλισμοί

Αναπόσπαστο μέρος  αυτής της θεραπευτικής διεργασίας αποτελεί η ολιστική θεώρηση και επίλυση των προβλημάτων της άμυνας  και βέβαια η εξασφάλιση των αναγκαίων στρατιωτικών πόρων και μέσων στήριξης της εθνικής στρατηγικής. Η άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων για την Κυπριακή Δημοκρατία και  ιδιαίτερα η ενεργοποίηση της Απόφασης του Προέδρου Μπάιντεν  (PresidentialDetermination)  προσφέρει, θεωρητικά τουλάχιστον, τέτοιες ευκαιρίες ενίσχυσης του οπλοστασίου της Ε.Φ.[ii]  Παρέχει δυνατότητα πρόσβασης σε αποσυρθέν και άλλο στρατιωτικό υλικό των ΗΠΑ όπως και σε εκπαίδευση ( EDA, FMS και Title 10 SecurityAssistance). Βασικά, η  Απόφαση Μπάιτεν, εφόσον υλοποιηθεί (και σε ποιο βαθμό) από την κυβέρνηση Τράμπ, διευρύνει τις εξοπλιστικές επιλογές της Λευκωσίας.

Ο παράγοντας Τουρκία

Βέβαια θα ήταν αφέλεια να προσδοκεί κανείς ότι οι ΗΠΑ θα αγνοήσουν τον παράγοντα Τουρκία, εφοδιάζοντας την Ε.Φ. με ισχυρό επιθετικογενή οπλισμό, ή θα κάλυπταν το κενό της απόσυρσης του ρωσικού υλικού, που οι ίδιες επέβαλαν στην Κυπριακή Δημοκρατία,  αντικαθιστώντας για παράδειγμα  τα ήδη απομακρυνθέντα επιθετικά ελικόπτερα Mi-35P με εφάμιλλα ή πιο προηγμένα αμερικανικά  μέσα όπως τα AH-Apache και Cobra. Ούτε και θα αντικαθιστούσαν τα υφιστάμενα βαριά ρωσικά άρματα μάχης T-80U και τα ΤΟΜΑ BMP-3 με αμερικανικά M1 Abrams και M2Bradley ή τα ρωσικής προέλευσης αντιαεροπορικά Tor-M1 και BukM1-2 με NASAMS και Patriot (madeinUSA). Το ίδιο ισχύει και για άλλα αμερικανικά οπλικά συστήματα όπως πυροβόλα μεγάλου βεληνεκούς τύπου HIMARS, ATACSMS, Harpoon κ.λπ. Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε έντονη αντίδραση και ίσως ανεπιθύμητη ρήξη στις σχέσεις τους με την πολύτιμη ακόμη σύμμαχο Τουρκία, η οποία θα κατηγορούσε τις ΗΠΑ ότι με αυτού του είδους τους εξοπλισμούς στρατιωτικοποιούν την Κύπρο εναντίον ενός εταίρου τους στο ΝΑΤΟ, πράγμα που θα ήταν δύσκολο για την Ουάσιγκτον, που θέλει να κρατά κάποιες ισορροπίες, να δικαιολογηθεί.

Τι οπλισμό ρεαλιστικά θα έδινε η Αμερική

Θα ήταν πιο πιθανόν οι Αμερικανοί, για να ικανοποιήσουν και τη Λευκωσία στις «συμμαχικές»  σχέσεις που έχουν αναπτύξει, να περιοριστούν σε προμήθειες κάπως ελαφρότερου τύπου εξοπλισμούς προς την Ε.Φ., όχι τόσο επιθετικού χαρακτήρα, που δεν θα μπορούσε πειστικά να θεωρηθούν πρόκληση προς την Άγκυρα ή ότι επηρεάζουν σε βάρος της, τις στρατιωτικές ισορροπίες. Μάλλον θα προτιμούσαν να παραχωρήσουν υλικό που θα δικαιολογείτο για την ασφάλεια της Κύπρου από διαφορετικού τύπου περιφερειακές απειλές από εκείνη που προβάλλει άμεσα η Τουρκία κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας και που βέβαια θα εξυπηρετούσε και τους επιχειρησιακούς και άλλους σκοπούς των ΗΠΑ στην περιοχή, οπότε δεν  θα ήταν και τόσο βάσιμες οι τουρκικές αντιδράσεις.

Τέτοια μέσα θα μπορούσε για παράδειγμα  να είναι:

·       Ελικόπτερα Πολλαπλού Ρόλου όπως τα BlackHawk,

·       Ελικόπτερα Μεταφοράς/Πυρόσβεσης και SAR,

·       Πλοία Ακτοφυλακής/Περιπολικά Θαλάσσιας Ασφάλειας,

·       Συστήματα Επιτήρησης/Ραντάρς/UAVs εντάσσοντας τα στην ασφάλεια της περιοχής.

Άλλα μέσα και εξοπλισμός θα μπορούσε να ήταν:

·       Συστήματα Έγκαιρης Προειδοποίησης και Συλλογής και Ανάλυσης Πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο,

·       Τεχνολογικά Προηγμένα Κέντρα Συντονισμού, Διοίκησης και Ελέγχου,

·       Σύγχρονα Συστήματα Επικοινωνίας, Τεχνητής Νοημοσύνης, Κυβερνοάμυνας,

·       Συστήματα Αντιμετώπισης Ηλεκτρονικού Πολέμου, Υποστήριξης Επιμελητείας (logistics) κ.λπ.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, απαραίτητη θα ήταν η από μέρους των ΗΠΑ συμπερίληψη προγραμμάτων εντατικής εκπαίδευσης Κυπρίων στα συστήματα αυτά, νοουμένου ότι η Ε.Φ., που ήδη  έχει σοβαρά προβλήματα στελέχωσης, θα εξασφαλίσει το αναγκαίο προσοντούχο προσωπικό για να εκπαιδευθεί.

Άλλες εξοπλιστικές λύσεις και συνετοί στρατηγικοί σχεδιασμοί  

Ωστόσο, η  Λευκωσία για να μην μείνει αποδυναμωμένη και εκτεθειμένη στους τομείς που οι ΗΠΑ δεν μπορούν να συνδράμουν ή να αντικαταστήσουν ρωσικά μέσα, πρέπει μέσα από ένα εξορθολογισμένο και συνολικό αμυντικό επανασχεδιασμό να αναζητήσει λύσεις από άλλες κατευθύνσεις, όπως π.χ με την απόκτηση του αξιόλογου αντιαεροπορικού συστήματος BARAKMX  από το Ισραήλ ( καμία σύγκριση βέβαια με τους S-300) ή τα ελικόπτερα  Η145Μ από τη Γαλλία (αν και δεν είναι υποκατάστατα των Mi – 35P). Επίσης, τα χρηματοδοτικά εργαλεία που προσφέρει η ΕΕ μέσω των προγραμμάτων όπως το SAFE και άλλα[iii], για τα οποία καλώς δήλωσαν ενδιαφέρον οι κυπριακές αρχές, παρέχουν όντως ευκαιρίες σε εγχώριες βιομηχανίες στρατιωτικού και άλλου σχετικού υλικού - χωρίς να υπερεκτιμάται βέβαια ο ρόλος τους στον όλο αμυντικό σχεδιασμό -  να αναπτύξουν, σε συνεργασία με εταιρείες του εξωτερικού, προγράμματα που εξυπηρετούν την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια, και ασφαλώς σε κάποιο βαθμό την ίδια τη Κυπριακή Δημοκρατία.

Δύνανται επίσης να αναπτυχθούν διακρατικά προγράμματα που εντάσσονται σε αυτό το σκεπτικό,  όπως η διεύρυνση ή δημιουργία περαιτέρω υποδομών π.χ στη Ναυτική Βάση στο Μαρί και την Αεροπορική Βάση Ανδρέας Παπανδρέου, που, ούτως ή άλλως, επιδιώκει να επιτύχει η κυβέρνηση της Δημοκρατίας, για εξυπηρέτηση φίλων χωρών. [iv]  Δεν πρέπει όμως στην προσπάθεια αυτή να αποπροσανατολισθεί από τους κεντρικούς στόχους που οφείλει να έχει η κυπριακή άμυνα και η εθνική στρατηγική απέναντι στην κατοχή. 

Καταλήγοντας λοιπόν πρέπει να υποδειχθεί ότι, υπό το πρίσμα των νέων δεδομένων, των αμυντικών ευκαιριών, των προκλήσεων  και περιορισμών που προκύπτουν από τη δυτικόστροφη κυπριακή εξωτερική πολιτική των τελευταίων ετών, οι τυχόν δρομολογούμενες εξοπλιστικές ενέργειες της Κύπρου, αν δεν ικανοποιηθούν οι προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω για μελέτη και χάραξη εθνικής στρατηγικής, σημαντικό μέρος της οποίας είναι η αποτροπή της τουρκικής απειλής και ο επανασχεδιασμός της αμυντικής μας πολιτικής, θα  αποτελούν  απλώς περιστασιακές και μπαλωματικές κινήσεις.

Είναι επίσης πρόδηλο από τα πιο πάνω ότι η ανάπτυξη σχέσεων με ισχυρούς εταίρους όπως οι ΗΠΑ και άλλους δρώντες,  π.χ. Γαλλία, Ισραήλ κ.λπ., έχει διπλωματικά και άλλα οφέλη και πλεονεκτήματα, νοουμένου ότι ο τυχόν υπέρμετρος ζήλος για τις συνεργασίες αυτές – πέραν των ανθρωπιστικών διευκολύνσεων – δεν παρασύρει τους κρατούντες στη Λευκωσία  σε πιο προχωρημένες δράσεις και περιπέτειες ή ακόμη και σε δική τους στρατιωτική εμπλοκή.  

Επίλογος: Συμμαχίες, εξαρτήσεις και εξοπλισμοί

Τέλος, η δυνατότητα εξασφάλισης οπλικών μέσων και άλλου στρατιωτικού υλικού είναι σημαντικό στοιχείο για την επιβίωση και ομαλή λειτουργία ενός αμυντικού συστήματος. Από την άλλη όμως η υπερεξάρτηση της άμυνας και των  εξοπλισμών από ένα πανίσχυρο εταίρο ή από μία κατεύθυνση εμπεριέχει και ρίσκο, αφού δύναται να αποτελέσει μέσω άσκησης πολιτικής επιρροής, με επιπτώσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, χωρίς  ωστόσο η Κύπρος να μπορεί, ένεκα εκτοπίσματος, να αντιδράσει ή να προειδοποιήσει πειστικά με διακοπή των διευκολύνσεων που προσφέρει. Γι’ αυτό για να ευδοκιμήσουν οι συνεργασίες αυτές, εξυπηρετώντας το αμοιβαίο συμφέρον, χρειάζονται λεπτοί και προσεκτικοί χειρισμοί και επίδειξη της αναγκαίας κατανόησης και αλληλοσεβασμού μεταξύ των εταίρων που εμπλέκονται στη σχέση αυτή.

Παραπομπές