ENGLISH TEXT AT THE END
Ποια η στάση της Τουρκίας σε μέτρα κατά της Ρωσίας
Του Άριστου Αριστοτέλους*
Οι εξελίξεις στην Ουκρανία και ιδιαίτερα στην Κριμαία η οποία υπήρξε πεδίο μάχης μεταξύ της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της τσαρικής Ρωσίας , ασφαλώς και ενδιαφέρουν άμεσα τη σημερινή Τουρκία. Όμως ένεκα μιας σειράς λόγων είναι υποχρεωμένη να είναι προσεχτική στις κινήσεις της έναντι της Μόσχας. Ποια στάση λοιπόν θα ακολουθήσει αν οι δυτικοί σύμμαχοί της επιβάλουν αύριο κυρώσεις κατά της Ρωσίας;
Το τουρκικό ενδιαφέρον εκδηλώθηκε πιο έντονα στην κρίση στην Ουκρανία, μετά τα γυμνάσια των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην περιοχή πριν δύο εβδομάδες και τις στρατιωτικές μανούβρες στην Κριμαία, όταν ήταν έντονα πια τα μηνύματα περί προθέσεων των Ρώσων για προσάρτηση της χερσονήσου στη Ρωσία. Απεστάλη τότε ο Υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούντογλου στο Κίεβο, ο οποίος τάχθηκε υπέρ της διατήρησης της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας. Επίσης ο Πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν μίλησε τηλεφωνικά με τον Πρόεδρο Βλαδιμίρ Πούτιν με αυτονότητο περιεχόμενο τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή.
Το τουρκικό ενδιαφέρον για την κατάσταση στην Ουκρανία δεν αφορά μόνο τις 300.000 περίπου τουρκογενείς Τατάρους της Κριμαίας, που απέμεινα εκεί και στους οποίους μόνο πολύ ρητορικά μέχρι σήμερα αναφέρεται η Άγκυρα. Υπάρχουν και άλλα ζητήματα στρατηγικής σημασίας, με ιστορική διάσταση, που την απασχολούν. Η κατάσταση φέρνει μνήμες του 18 αιώνα στην Άγκυρα, με τη Μόσχα να ροκανίζει παραμεθόριες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη νότιο Ουκρανία και τον Καύκασο, έχοντας το βλέμμα στραμμένο στην έξοδο της στη Μαύρη Θάλασσα και κατ’ επέκταση στη Μεσόγειο, μέσω των Δαρδανελίων. Η ανάμιξη και τότε δυτικών δυνάμεων (Βρετανίας και Γαλλίας) στο πλευρό της Τουρκίας ενάντια στη Ρωσία με ναυτικές επιθέσεις στον πόλεμο στην Κριμαία αποτελούν δυσάρεστες αναμνήσεις και για τη Μόσχα. Και τούτο όχι μόνο για το αίμα που είχε χυθεί αλλά και για τη χρησιμοποίηση της κλειστής περιοχής της Μαύρης Θάλασσα για επιθέσεις εναντίον της, στην οποία ο Αγγλογάλλοι είχαν πρόσβαση μόνο από τα τουρκικά στενά.
Στην πιο σύγχρονη εποχή, με βάση τη Συνθήκη του Μοντρέ για το Καθεστώς των Στενών το 1936, έχει ανατεθεί ο έλεγχος των Δαρδανελίων και του Βοσπόρου στην Τουρκία όσον αφορά τη ρύθμιση της διέλευσης πολεμικών πλοίων. Βασικά η Συνθήκη περιορίζει τη διέλευση τέτοιων σκαφών από χώρες που δεν ανήκουν σε κράτη της Μαύρης Θάλασσας, θέτοντας όρους για τον αριθμό των πολεμικών πλοίων, το βάρος , τη διάρκεια παραμονής τους κλπ. Τυχόν αλλαγή του καθεστώτος στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας με πιθανή προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία ενδεχόμενα να επηρεάσει και όρους ή την ερμηνεία προνοιών της Σύμβασης. Σημειώνεται ότι η ερμηνεία των όρων απετέλεσε κατά καιρούς σημείο τριβής μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Τουρκίας όσον αφορά τη διέλευση Νατοϊκών σκαφών αλλά και ρωσικών αεροπλανοφόρων.
Η Άγκυρα προβληματίζεται για τις εξελίξεις στην Ουκρανία όχι μόνο για τους λόγους που έχουν πιο πάνω ειπωθεί αλλά και γιατί έχει τις δικές της γεωπολιτικές φιλοδοξίες στην περιοχή και βέβαια γιατί ως μέλος του ΝΑΤΟ, σύμμαχος των ΗΠΑ ή και εταίρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση πιθανόν αύριο να πρέπει να συμμετάσχει στη λήψη μέτρων κατά Ρωσίας. Όμως, όπως και άλλες χώρες της Ευρώπης, έχει και αυτή τις δυσκολίες της – ίσως και πιο μεγάλες - για λήψη μέτρων κατά της Ρωσίας για την ανάμιξη της στην Ουκρανίας. Η Άγκυρα γνωρίζει ότι είναι τρωτή η θέση της να ζητά από τη Μόσχα σεβασμό της διεθνούς νομιμότητας στην περίπτωση της Κριμαίας όταν η ίδια είχε περιφρονήσει τη διεθνή νομιμότητα και εισέβαλε στρατιωτικά στην Κυπριακή Δημοκρατία το 1974 και συνεχίζει μέχρι σήμερα να κατέχει το βόρειο τμήμα μιας χώρας μέλους της ΕΕ. Επίσης είναι νωπό ακόμη το γεγονός ότι η Μόσχα είχε αντιδράσει και διακριτικά προειδοποιήσει το 2008 την Άγκυρα, κατά την κρίση στη Γεωργία, για τις τυχόν συνέπειες της ενέργειας της να επιτρέψει την είσοδο και διαρκή παραμονή πολεμικών σκαφών του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα. Πέραν τούτων η Ρωσία είναι από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της Τουρκίας, με συναλλαγές που το 2013 ανέρχονταν σε πέραν των $38 δις, καθώς και με τη συνομολόγηση συμφωνίας $20 δις και πλέον για κατασκευή πυρηνικού σταθμό στα νοτιοανατολικά της χώρας από ρωσική εταιρεία. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι η Ρωσία είναι ο προμηθευτής του 60% περίπου των αναγκών της χώρας σε φυσικό αέριο και η Μόσχα είναι σε θέση να ελέγξει τις στρόφιγγες των αγωγών που προμηθεύουν αυτό στην Τουρκία.
Βέβαια για την Άγκυρα δεν είναι καθόλου ευχάριστες οι εξελίξεις στην Ουκρανία και οι ενέργειες εδραίωσης της επιρροής της Ρωσίας, την οποία ούτως ή άλλως η Άγκυρα θεωρεί ως γεωπολιτικό ανταγωνιστή ιδίως στην περιοχή του Καυκάσου και στις τουρκόφωνες δημοκρατίες. Όμως επί του παρόντος, ένεκα των ανωτέρω προβληματισμών και αδυναμιών, αλλά και των πολύ σοβαρών προβλημάτων που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό, που θα την ταλανίζουν για αρκετό χρονικό διάστημα, η Τουρκία δεν μπορεί να ασκήσει πιο διεκδικητική πολιτική στην περιοχή ούτε και να αντιστρατευθεί ευθέως στην ρωσική επιρροή. Μάλλον θα επιμένει στο σεβασμό της εδαφικής ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας και στο αίτημα των δυτικών δυνάμεων για απομάκρυνση των ρωσικών στρατευμάτων. Ωστόσο με διστακτικότητα θα ακολουθούσε – αν θα ακολουθούσε - τους συμμάχους της σε τυχόν μέτρα κατά της Ρωσίας που θα έβλαπταν σοβαρά τα συμφέροντά της ή τις σχέσεις της με τη Μόσχα.
* Τέως Βουλευτής, Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
ENGLISH TEXT
Turkey and Western Sanctions Against Russia
By Aristos Aristotelous *
Developments in Ukraine and especially in Crimea, which has been a battleground between the Ottoman Empire and Tsarist Russia, are certainly of direct interest to Turkey. Yet, Ankara, due to various considerations is cautious in its attitude towards Moscow. So, what stand will Turkey take in the event of its western allies deciding to impose sanctions against Russia?
The Turkish interest in the situation in Ukraine is not just about the 300,000 of Crimean Tatars, for which Ankara only rhetorically shows thus far its concern. There are other issues of more strategic importance than that, with a historical dimension, that cannot be ignored. The current situation brings memories of the 18th century in Ankara about Moscow’s taking over areas at the edge of the Ottoman Empire in its drive to ensure access to the warm waters of the Black Sea and through the Turkish Straits, to the Mediterranean. From the Russian perspective, the use of the enclosed area of the Black Sea by the French and the British navy for their operation against Russia during the Crimea war, remains an unpleasant memory. And more importantly, like today, western powers have access to the Black Sea only through the Straits of Dardanelles and the Bosporus, threatening the soft under belli of Russia.
In more recent times, under the Treaty of Montreux on the Status of the Straits in 1936 , Turkey was given the responsibility for monitoring the Dardanelles and Bosporus and regulating the passage of warships. The Treaty limits the passage of warships of countries not belonging to Black Sea states, setting conditions for the number of these vessels, their tonnage and the length of their stay, etc. Turkey may worry that any change of regime in the Black Sea with the possible annexation of Crimea by Russia will possibly affect the terms and conditions or the interpretation of clauses of the Convention, which has always been a sticking point.
Also, Ankara is concerned about developments in Ukraine not only because it has its own geopolitical ambitions in the region but as a NATO member, a U.S ally and partner of the European Union, it may be confronted with decisions about taking and implementing sanctions against Russia. However, like other European countries, Turkey will be in an even greater difficulty to take such action against Russia's involvement in Ukraine. It is still vivid in Turkish mind how Moscow had reacted and subtly warned Ankara in 2008, during the crisis in Georgia, for the consequences of any action to authorize the entry and a prolonged stay of NATO warships in the Black Sea. Moreover, Russia is the largest trading partner of Turkey with transactions in 2013 amounted to over $ 38 billion. Also, it had recently concluded a deal of $ 20 billion for the construction of a nuclear power plant in the southeast of the country by a Russian company. Even more important is the fact that Russia is the supplier of 60 % of the country's needs in natural gas and thus Moscow can control the valves of pipelines supplying Turkey.
Certainly Ankara is not at all pleased with the developments in Ukraine and the possible consolidation of Russian influence in the region. But, at present, due to the considerations mentioned earlier, and the serious internal problems facing the country, it will take some time until Turkey will be able to exercise a more assertive policy in the region and perhaps challenge Russian influence there. Probably, at present, Ankara will side itself with the western powers when calling for the respect of the territorial integrity and independence of Ukraine and the removal of Russian troops. However, with great reluctance Turkey would follow - if at all – its allies in any measures taken against Russia, which will seriously harm its interests or create tension in its relations with Moscow.
* Former Member of Parliament,
Strategic and Defence Analyst
CYPRUS CENTRE FOR STRATEGIC STUDIES
http://strategy-cy.com
