ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ - ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΠΟΤΡΟΠΗΣ
Αρχές Ιουνίου 1991: Σε μια από τις πιο παραγωγικές συναντήσεις του επικεφαλής του Κυπριακού Κέντρου Στρατηγικών Μελετών Άριστου Αριστοτέλους με τον αείμνηστο Ανδρέα Παπανδρέου στο σπίτι του στην Εκάλη η οποία διήρκησε σχεδόν δύο ώρες. Θέμα της συζήτησης η θέση που πρωτοανέπτυξε ο Κύπριος ειδικός το 1977 περί Εθνικής Στρατηγικής Αποτροπής και που εμπέδωσε στη συνέχεια σε μελέτες, βιβλία, άρθρα και προτάσεις του.
Δεδομένης της απουσίας ελληνικής εθνικής στρατηγικής, η πρόταση του για υιοθέτηση και εφαρμογή της Στρατηγικής της Αποτροπής στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο Κυπριακό - όπως την είχε πλειστάκις αναπτύξει και αναλύσει σε διάφορά φόρα και επαφές με πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες - θα πλήρωνε αυτό το κενό. Για το θέμα αυτό είχαν ήδη μιλήσει ο Παπανδρέου και ο αείμνηστο Σπύρος Κυπριανού ο οποίος και διαβίβασε προς τον Αριστοτέλους την πρόσκληση του Έλληνα ηγέτη – με τον οποίο είχαν και παλιότερα συνεργασία - για σύσκεψη επί του θέματος στην οικία του στην Αθήνα.
Μέσα στα πλαίσια αυτής της στρατηγικής σκέψης - που για πρώτη φορά γινόταν λόγος εφαρμογής της σε συμβατικό και όχι πυρηνικό επίπεδο - αναδεικνυόταν ο ορθολογισμός και η λογική των διπλωματικών και στρατηγικών ενεργειών και η ανάπτυξη των εθνικών πόρων για την εξυπηρέτηση των στόχων της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής με τον πιο πειστικό και αποτελεσματικό τρόπο. Μέσα από αυτό το περίγραμμα αποκτούσε νόημα η ενίσχυση της άμυνας και η αποστολή της και δημιουργούνταν συνθήκες διαμόρφωσης ρεαλιστικού και αξιόπιστου στρατιωτικού δόγματος για τις Ένοπλες Δυνάμεις.
Συζήτησαν αρκετά ερωτήματα που προέκυψαν στη διάρκεια της συνομιλίας τους καθώς και ζητήματα όπως ο μηχανισμός, οι προϋποθέσεις επιτυχούς εφαρμογής της στρατηγικής αυτής και ο τρόπος λειτουργίας της. Εξετάζοντας τη λογική της "Προεκταθείσας Αποτροπής" για κάλυψη της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Ελλάδα, υπήρξε ιδιαίτερος προβληματισμός για τη θέση του Αριστοτέλους ότι η διακήρυξη πως «η Κύπρος είναι μακριά» μπορεί να έχει νόημα από στρατιωτικής σκοπιάς αλλά είναι εντελώς εσφαλμένη στρατηγικά. Είναι εσφαλμένη γιατί διαμηνύει στον αντίπαλο ότι αφού δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε να την υπερασπίσουμε στρατιωτικά, η νήσος είναι στη διάθεσή του – χωρίς κανένα πραγματικό κόστος που θα υποστεί στην Κύπρο ή αλλού για να τον αποθαρρύνει. Που βέβαια είναι πολύ διαφορετικό από το να προειδοπoιείς ότι ναι μεν είναι δύσκολο εγχείρημα στρατιωτικά αλλά εμείς θα απαντήσουμε με το ίδιο νόμισμα, γεγονός που αυξάνει την αβεβαιότητα και τους υπολογισμούς κόστους του αντιπάλου κατακόρυφα.
Τη Στρατηγική της Αποτροπής ο Παπανδρέου άρχισε να την υιοθετεί όντας ακόμη στην αντιπολίτευση αλλά και να την εφαρμόζει με την άνοδο του στην εξουσία τον Οκτώβριο του 1993. Σημαντική πτυχή αυτής της στρατηγικής απετέλεσε και το περιβόητο «δόγμα του ενιαίου αμυντικού χώρου». Οι δηλώσεις του για ενιαίο μέτωπο που επεκτείνεται από την Ήπειρο, τον Έβρο, το Αιγαίο μέχρι την Κύπρο και η προειδοποίηση προς την Άγκυρα ότι οποιαδήπoτε επιθετική ενέργεια εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας για την Αθήνα θα αποτελούσε casusbelli είχαν αφετηρία τους τη ανωτέρω στρατηγική σκέψη. Με τη διακήρυξη του "δόγματος" και την επιβλητική επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Άμυνας στην Κύπρο, συνοδευόμενος από πολυάριθη αποστολή κορυφαίων εκπροσώπων των ελληνικών ΜΜΕ, με οδηγίες από Ελλάδα η Ελληνική Πρεσβεία περιέλαβε στο πρόγραμμα των δημοσιοράφων συνάντηση με τον επικεφαλής του Κυπριακού Κέντρου Στρατηγικών μελετών για να έχουν μια πιο καταρτισμένη και "επιστημονικά" θεμελιωμένη εξήγηση όσον αφορά το σκεπτικό και τη φιλοσοφία που θα έπρεπε να διέπει τη νέα στρατηγική σχέση Λευκωσίας και Αθήνας όπως αυτός την ανέπτυξε.
Δυστυχώς με κλονισμένη την υγεία του Ανδρέα αφέθηκαν σχεδόν αποκλειστικά οι χειρισμοί στα χέρια ελλιπώς πληροφορημένων και φιλόδοξων συνεργατών του, που ενδιαφερόντουσαν περισσότερο για τη διαδοχή του, καθώς και για τις εντυπώσεις, χωρίς να καταλαβαίνουν αρκετά το περιεχόμενο της στρατηγικής αυτής και την ουσία της – κάτι που εν πολλοίς αφορούσε και την κυπριακή πλευρά. Αφέθηκαν έτσι στις απόψεις και σοφιστείες ανεπαρκώς κατηρτισμένων συμβούλων τους, που μάλλον επεδίωκαν να ικανοποιήσουν ματαιοδοξίες των πολιτικών προϊσταμένων για την εξουσία παρά να συμβάλουν στη διαμόρφωση πραγματικά σοβαρής στρατηγικής σκέψης. Τελικά οι ατυχέστατες κινήσεις και χειρισμοί τους οδήγησαν στον εκφυλισμό της στρατηγικής αυτής, στα ταπεινωτικά αποτέλεσμα της υπόθεσης των S-300 και στον ενταφιασμό της.
01/06/2020
