«ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ - ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ»
Ομιλία του Δρ Άριστου Αριστοτέλους, πρώην Βουλευτή, Ειδικού σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής, στο σεμινάριο του Σωματείο Πρώην Βουλευτών στη Βουλή των Αντιπροσώπων στις 5 Φεβρουαρίου 2025:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------
«Η παρέμβαση μου αφορά το στρατιωτικό στοιχείο και το ρόλο του στο Κυπριακό. Σκοπός μου είναι να αναδείξω τη σημασία της ενίσχυσης της άμυνας και την ανάγκη χάραξης εθνικής στρατηγικής ως μέσο αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής.
Η αναφορά μου στηρίζεται στην παραδοχή ότι στο άναρχο διεθνές περιβάλλον το στρατιωτικό στοιχείο αποτελεί το δραστικότερο όργανο προστασίας και προώθησης εθνικών συμφερόντων. Στηρίζεται στο γεγονός ότι από αρχαιοτάτων χρόνων, στρατιωτικοί παράγοντες και συσχετισμοί ισχύος καθόριζαν την πορεία και το μέλλον στο νησί.
Τα στοιχεία αυτά είναι εμφανή σε όλη τη διαδρομή στο Κυπριακό: Το 1963 - 1964, η νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία υπό την απειλή τουρκικών αεροπορικών επιδρομών, υποχρεωνόταν να ανέχεται τους στρατιωτικούς θύλακες και τη μορφή κράτους εν κράτει που δημιούργησαν Τουρκοκύπριοι στο νησί.
Η κάθοδος ελληνικής Μεραρχίας στην Κύπρο και η δημιουργία της Εθνικής Φρουράς το 1964, αποτέλεσαν ισχυρό αποτρεπτικό στοιχείο στο ενδεχόμενο τουρκικής εισβολής και επιβολής της διχοτόμησης στο νησί. Την ίδια ώρα η ελληνική πλευρά αποτρεπόταν να προχωρήσει είτε σε τροποποίηση του συντάγματος, είτε σε ανακήρυξη της «ένωσης», ενόψει επαπειλούμενης πρόκλησης πολέμου με την Τουρκία.
Το 1967 η απομάκρυνση της Μεραρχίας από την Κύπρο, ως αποτέλεσμα τουρκικής απαίτησης για εκτόνωση της κρίσης στην Κοφίνου, καταρράκωσε την ελληνική αποτροπή και επέφερε αλλαγές πολιτικής. Με την αποχώρηση της Μεραρχίας το χάσμα μεταξύ του στόχου της «ένωσης» και της αδυναμίας στρατιωτικής στήριξης του είχε περαιτέρω διευρυνθεί, οδηγώντας την κυβέρνηση σε πιο «εφικτές» στοχεύσεις στο εθνικό θέμα. Το ίδιο και η τουρκική πλευρά, αφού υπό τα δεδομένα της περιόδου, ούτε η διχοτόμηση ήταν δυνατό να επιτευχθεί. Έτσι από το 1968 έως το 1974 το ενιαίο κράτος αποτέλεσε τη συμφωνημένη βάση διαλόγου στο Κυπριακό
Ωστόσο το 1974 το στρατιωτικό πραξικόπημα της ελληνικής χούντας και της ΕΟΚΑ Β κατά της κυβέρνησης Μακαρίου, οδήγησαν σε πλήρη κατάρρευση των οποιωνδήποτε αποτρεπτικών ικανοτήτων της Ε.Φ. και αλλαγή του στρατηγικού τοπίου στο Κυπριακό. Έδωσαν πρόσχημα στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας, με επίκληση των εγγυητικών της δικαιωμάτων. Άνοιξαν την πόρτα στον Αττίλα, καθιστώντας εξαιρετικά χαμηλό το κόστος της τουρκικής εισβολής στο νησί σε σχέση με τα οφέλη που θα είχε υλοποιώντας με τη χρήση στρατιωτικής βίας τα διχοτομικά της σχέδια.
Από το 1974 η Τουρκία είναι με τα δύο πόδια εντός Κύπρου: Με το 37,9% του κυπριακού εδάφους υπό τον έλεγχο της. Με 36.000 στρατιώτες, περί τα 350 άρματα μάχης και πέραν των 600 Τεθωρακισμένων, καθώς και ισχυρές δυνάμεις πυροβολικού, drones, και άλλα οπλικά συστήματα. Με σχεδόν πλήρη υπεροχή στον αέρα και στη θάλασσα. Με δυνατότητες συνεχούς και άμεσης στήριξης, ανεφοδιασμού και αναπλήρωσης των κατοχικών δυνάμεων. Με το ελεύθερο τμήμα της Δημοκρατίας και τον κυπριακό Ελληνισμό να τελούν υπό τη σκιά μιας νέας μορφής και εν δυνάμει υπαρξιακής απειλής.
Από την πλευρά της η Εθνική Φρουρά με τα μικρά της μεγέθη, παρουσιάζεται μειωμένη αριθμητικά σε σύγκριση με το 1974 αλλά βελτιωμένη σε εξοπλιστικά μέσα και σε κατηρτισμένα στελέχη. Αντιμετωπίζει ωστόσο προβλήματα όπως συνεκτικής αμυντικής πολιτικής, απουσίας άμυνας σε βάθος, πολύ περιορισμένους οικονομικούς πόρους, υποστελέχωσης, δυσκολίες συντήρησης οπλικών συστημάτων, τεχνολογικής ανεπάρκειας, αδυναμίες λογισμικής υποστήριξης και αναπλήρωσης υλικού και άλλα.
Όσον αφορά την Ελλάδα των 10 εκ., παρά τη σχετική ενίσχυση της τα τελευταία χρόνια, εντούτοις τόσο ένεκα απουσίας επαρκούς πολιτικής βούλησης και της ανάγκης προστασίας των δικών της συνόρων, όσο και του προβληματισμού για τη δυνατότητα και το βαθμό στρατιωτικής στήριξης της Κύπρου, δημιουργούνται ερωτήματα που απαιτούν απαντήσεις για την αποτελεσματικότητα και την αξιοπιστία τής προέκτασης των αποτρεπτικών της ικανοτήτων στον κυπριακό χώρο.
Η κατακλυσμικές αλλαγές που επήλθαν στους συσχετισμούς ισχύος και κατ’ επέκταση στο διαπραγματευτικό εκτόπισμα των αντιπάλων μερών προς όφελος της Τουρκίας, είχαν ως επακόλουθο και την αλλαγή της βάσης των δικοινοτικών συνομιλιών. Η εγκατάλειψη της λύσης του «ενιαίου κράτους» και η αποδοχή της δικοινοτικής ομοσπονδίας, κατέστη αναγκαίος συμβιβασμός για να δεχτεί η Άγκυρα επανέναρξη διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό.
Διάφορες πολιτικές και διακηρύξεις της δεκαετίας του 1990 περί «δόγματος ενιαίου αμυντικού χώρου Ελλάδας Κύπρου» και ενίσχυσης της διαπραγματευτικής ικανότητας έναντι της τουρκικής πλευράς δεν είχαν και το ανάλογο αντίκρισμα στην πράξη. Η επιδεικτική πραγματοποίηση κοινών ασκήσεων, οι πολυδιαφημιζόμενες αγορές εξοπλισμών και το φιάσκο της αγοράς των S-300 από τη Ρωσία, αποδείχθηκαν δαπανηρό πυροτέχνημα που δεν στηριζόταν σε κάποια κοινή αντίληψη των πραγμάτων ή σοβαρή, συνεκτική και συμφωνημένη εθνική στρατηγική. Με αποτέλεσμα οι πολιτικές αυτές να είχαν καταρρεύσει και προσγειωθεί ανώμαλα κατά την κρίση στα Ίμια και τη ματαίωση της άφιξης των ρωσικών πυραύλων στην Κύπρο.
Συμπερασματικά λοιπόν θα μπορούσε να λεχθούν τα εξής:
Πρώτο, ιστορικά η απουσία κοινής αντίληψης περί του εθνικού συμφέροντος Αθήνας – Λευκωσία και η ανυπαρξία συνεκτικής αμυντικής πολιτικής και στρατηγικής, οι εσφαλμένοι χειρισμοί και η κακοδιαχείριση του στρατιωτικού στοιχείου είχαν αρνητικά ως ολέθρια αποτελέσματα για την ελληνική πλευρά.
Δεύτερο, ο συσχετισμός ισχύος στην Κύπρο σαφώς παραμένει ευνοϊκός για την τουρκική πλευρά, επιτρέποντας στην Τουρκία να διατηρεί τη ντε φάκτο διχοτόμηση, να τηρεί αδιάλλακτη στάση στο Κυπριακό, και – μετά την αποτυχία των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά το 2017 - να εγκαταλείπει τη λύση ομοσπονδίας και να εμμένει σε λύση δύο κρατών. Να αξιώνει την αναγνώριση του ψευδοκράτους πριν την έναρξη συνομιλιών. Να προβαίνει σε σειρά τετελεσμένων στο Βαρώσι και στην κυπριακή ΑΟΖ, αγνοώντας τη διεθνή νομιμότητα και αποδοκιμασία αλλά και να προβάλει ως εν δυνάμει υπαρξιακή απειλή κατά των ελευθέρων περιοχών.
Τρίτο, Παρά ταύτα πρέπει να σημειωθεί ότι έχει σημασία και η διεθνής πτυχή του Κυπριακού. Γιατί ναι μεν η Τουρκία πέτυχε την κατοχή και τη ντε φάκτο διχοτόμηση του νησιού ή έχει προβεί στην ανακήρυξη της λεγόμενης Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, αλλά η διεθνής κοινότητα της στερεί την αναγνώριση, θεωρώντας ως νόμιμη αρχή στο νησί την Κυπριακή Δημοκρατία. Η δε ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ενεργός, προσεκτική και μελετημένη δραστηριότητα στο διεθνές πεδίο, ενισχύουν την κρατική της υπόσταση και αποτελούν γεωπολιτικό ανάχωμα ή και σωσίβιο πολιτικής προστασίας από την τουρκική εκβιαστική συμπεριφορά και επιρροή.
Τέλος, τα ανωτέρω δεδομένα οριοθετούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα μπορούσε να διαμορφωθεί μια κοινά συμφωνημένη στρατηγική εθνικής ασφάλειας και αμυντικής πολιτικής. Το περιεχόμενο και τις παραμέτρους τέτοιας στρατηγικής το έχουμε πολλάκις αναπτύξει από το 1977 μέχρι σήμερα. Με σειρά προσωπικών επαφών και πρωτοποριακών για την εποχή μελετών και συγγραμμάτων, τροφοδοτήσαμε σχεδόν όλες τις κυβερνήσεις και συναφείς φορείς σε Αθήνα και Λευκωσία με εκατοντάδες αντίγραφα του υλικού αυτού. Υποδείξαμε πώς η σωστή και μεθοδική αξιοποίηση και προσαρμογή της στρατηγικής της αποτροπής στα ελληνοτουρκικά δεδομένα και η ενίσχυση του αμυντικού τομέα θα μπορούσε να συμβάλει στη ματαίωση των τουρκικών σχεδίων και σε καλύτερες προοπτικές επιβίωσης του κυπριακού Ελληνισμού στο νησί. Η θλιβερή διαπίστωση μέχρι σήμερα παραμένει ότι απευθυνόμαστε εις ώτα μη ακουόντων.
Εύχομαι ωστόσο τα πράγματα σύντομα να διαφοροποιηθούν προς το καλύτερο.»
