Η φυγοστρατία στην Κύπρο βασικά υφίσταται από της δημιουργίας της Εθνικής Φρουράς το 1964, όμως η πεποίθηση για την έξαρση της τη δεκαετία που διανύουμε και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια αποτελεί ανησυχητικό φαινόμενο για την Εθνική Φρουρά και τη κοινωνία γενικότερα και επιβάλλεται συλλογικά να αντιμετωπισθεί και παταχθεί.
Είναι γεγονός ότι άλλες χώρες έζησαν πολύ πιο έντονα ή ακόμη ζουν το φαινόμενο τις φυγοστρατίας και ταλανίζονται ακόμη για την αντιμετώπισή του. Oi ΗΠΑ στη δεκαετία του 60 και 70 αντιμετώπισαν μαζικά τη φυγοστρατία στον πόλεμο στο Βιετνάμ ενώ και σήμερα αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το σύστημα κατάταξης κληρωτών. Στην Τουρκία, όπου η στρατιωτική υπηρεσία θεωρείται μέρος της τουρκικής κουλτούρας, γύρω στις 240.000 άτομα είναι φυγόστρατοι ιδιαίτερα στις νοτιοανατολικές επαρχίες της χώρας. Στην Ελλάδα από τις αρχές τη δεκαετίας του ’80 μέχρι πρόσφατα 85.000 άτομα κρίθηκαν ακατάλληλοι (Ι5) και απολύθηκαν ενώ έλεγχος που διεξάχθηκε ανάμεσα σε 5000-6000 από αυτούς φάνηκε ότι 1000 είχαν απαλλαγές - «μαϊμού», μεταξύ των οποίων συγκαταλέγοντας και επώνυμοι, αστέρες και πολιτικοί. Ακόμη και στο Ισραήλ η κατάσταση με τις απαλλαγές ή τη φυγοστρατία το 2008 έφτασε στο 25% των στρατεύσιμων και οι αρχές εκφράζουν δημόσια την ανησυχία τους.
Τα κίνητρα όπως και τα μέσα για τη φυγοστρατία είναι πολλά: Μερικοί με τη φυγοστρατία επιδιώκουν να αποφεύγουν τον κίνδυνο της πολεμικής συμπλοκής. Άλλοι αντιτίθενται έντονα κατά τους πολέμους και στους στρατούς και άλλοι υποκινούνται από συμφεροντολογικούς λόγους για να επωφεληθούν ευκαιριών – για σπουδές ή εργασίας. Για να επιτύχουν το σκοπό αυτό, ενσυνείδητα φυγοστρατούν και είτε δεν προσέρχονται για κατάταξη στο στρατό όταν κληθούν οπότε κηρύσσονται ανυπότακτοι, είτε εγκαταλείπουν το στρατό και θεωρούνται λιποτάκτες, είτε κατατάσσονται ως αντιρρησία συνειδήσεως και τυγχάνουν διαφορετικής μεταχείριης. Οι δύο πρώτοι υπόκεινται σε ποινική δίωξη και σε άλλες τιμωρίες ενώ η τρίτη κατηγορία υπόκεινται σε εναλλακτική υπηρεσία.
Άλλοι, που όπως πιστεύεται συμβαίνει στη περίπτωση μας, προσποιούνται τους ασθενείς και προσκομίζουν πλαστά πιστοποιητικά για να ξεγελάσουν τις στρατολογικές αρχές και να τους απαλλάξει νόμιμα από τη στρατιωτική υπηρεσία.
Όμως το επίμαχο ερώτημα στην όλη εξέταση του θέματος είναι: Πώς προσδιορίζεται η φυγοστρατία και ποιες κατηγορίες περιλαμβάνει; Κι εδώ διαπιστώνεται το πρώτο πρόβλημα, γιατί δεν υπάρχει πουθενά εξ’ όσων είναι γνωστό νομολογία για την έννοια του φυγόστρατου και της φυγοστρατίας. Απλώς υπάρχει η γραμματική έννοια της λέξεως που λέει ότι φυγόστρατος είναι εκείνος ο οποίος για διαφόρους λόγους και με μη νόμιμα μέσα αποφεύγει να εκτελέσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις ως πολίτης έναντι της πολιτείας.
Με βάση λοιπόν τα ανωτέρω θα μπορούσε να αναφερθεί ότι υπάρχουν οι πιο κάτω κατηγορίες φυγόστρατων στην Ε΄Φ: 1. Οι ανυπότακτοι: Αυτούς που εμφανώς αρνούνται να καταταγούν οπότε είναι γνωστοί στην Υπηρεσία και λαμβάνονται νομικά μέτρα εναντίον τους από το κράτος. Από αυτή την κατηγορία υπάρχουν στις τάξεις της Ε.Φ τρεις – τέσσερις περιπτώσεις. 2. Οι λιποτάκτες: Αυτοί που εγκαταλείπουν ενώ βρίσκονται σε υπηρεσία . Από αυτή την κατηγορία υπάρχουν κατά μέσο όρο μία ή δύο περιπτώσεις. 3. Υπάρχουν βέβαια και οι αντιρρησίες συνειδήσεως οι οποίοι όμως είναι πολύ λίγοι. Οι κατηγορίες αυτές μπορούν να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν.
Υπάρχει ωστόσο και μια άλλη κατηγορία που δεν μπορεί ή είναι δύσκολο να εντοπισθεί και αφορά άτομα τα οποία επικαλούμενα ψευδώς, είτε προβλήματα φυσικής υγεία, είτε ψυχικής - το δεύτερο - καταφέρνουν να ξεγελάσουν την Υπηρεσία, και με ένα καθ’ όλα νόμιμο τρόπο να μην υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία, παίρνοντας αναστολή. Βέβαια σε περίπτωση ανακάλυψης της απάτης, υπάρχει πρόνοια στη νομοθεσία για φυλάκιση μέχρι και δύο ετών. Αυτό όμως είναι πολύ δύσκολο να εξακριβωθεί γιατί φορώντας τον μανδύα του ψυχασθενή τα άτομα αυτά είναι αναμεμιγμένα με το σύνολο των ατόμων που έχουν καταταγεί στην κατηγορία των Ι5 για λόγου σωματικής ή ψυχικής υγείας κυρίως.
Σ’ αυτή βασικά την κατηγορία εστιάζεται και η όλη συζήτηση για τη φυγοστρατία. Το ερώτημα ωστόσο που εύλογα δημιουργείται είναι το εξής: Εφόσον δεν μπορεί να εξακριβωθούν τα άτομα και ο αριθμός των υπό συγκάλυψη φυγόστρατων αυτών πώς καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα ότι βρίσκεται σε αυξητική τάση ή σε έξαρση αυτού του είδους η φυγοστρατία; Έχω την άποψη ότι παρόλο που δεν θα μπορούσα να δώσω ακριβείς αριθμούς και ονόματα φυγόστρατων, ωστόσο η ύπαρξη του προβλήματος θα μπορούσε με έμμεσο και κάπως άμεσο τρόπο να αποδειχθεί από τη μελέτη και σύγκριση συναφών στοιχείων καθώς και από παραδοχές και γονιών και στρατιωτών.
Για παράδειγμα η μελέτη των στοιχείων στις Ετήσιες Εκθέσεις του Υπουργείου Παιδείας για τις Ψυχιατρικές Υπηρεσίες δείχνει ότι το 65% των μαθητών που παραπέμφθησαν σε ψυχίατρο ήταν αγόρια και αυτά αποτελούσαν το 9,8% του συνόλου των μαθητών. Τα ποσοστό όπως και οι αριθμοί αυτό κατά την τελευταία δεκαετία είναι σχετικά σταθεροί με μικρές αυξομειώσεις χωρίς σοβαρές αποκλείσεις. Λογικά θα ανέμενε κανείς ότι περίπου το ίδιο νήμα συμπεριφοράς θα έδειχναν τα στοιχεία και στην Ε.Φ. δεδομένο ότι οι νέοι αυτοί συνεχίζουν μετά το Λύκειο τη ζωή τους στο στρατό. Αντίθετα στην ίδια δεκαετία διαπιστώνει μία αυξημένη τάση στις τάξεις της Ε.Φ. κατάταξης ατόμων με ψυχολογικά προβλήματα ως Ι5. Το 2001 αυξήθηκα κατά 262%. Το 2002 η αύξηση ήταν 70% και το 2008 μετά από μια μείωση τον προηγούμενο χρόνο αυξήθηκε κατά 98% φθάνοντας στα 998 σε σύγκριση με 43 το 2001. Ταυτόχρονα ολοένα και πυκνώνουν οι πληροφορίες ότι παιδιά ή και γονιοί, που έχασαν την ντροπή τους, καυχιόνται ότι ξεγέλασαν τις αρχές για να μην υπηρετήσουν την πατρίδα τους παροτρύνοντας και άλλους να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους προσποιούμενοι τους ψυχασθενείς. Τα ανωτέρω υποδηλούν ότι ίσως πολύ εύκολα κατατάσσονται άτομα ως Ι5 από τις αρμόδιες υπηρεσίες ή ότι κάποιοι εκμεταλλεύονται ή εξαπατούν το σύστημα προς ίδιο όφελος σε βάρος της πατρίδας τους, της Εθνικής Φρουράς και των στρατευσίμων που ευσυνείδητα υπηρετούν τη θητεία τους.
Αυτή είναι μια εγωιστική, νοσηρή νοοτροπία...
