ΤΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ
ΤΩΝ ΕΠΙΛΟΓΩΝ ΤΗΣ Ε/ΚΗΣ ΠΛΕΥΡΑΣ
ΜΕΤΑ ΤΟ ΚΡΑΝ ΜΟΝΤΑΝΑ
Του Δρ. Άριστου Αριστοτέλους
Μετά από δέκα ημέρες διεργασιών και συζητήσεων στο Κρανσ Μοντάνα της Ελβετίας για το θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, όπως και για άλλα ζητήματα στο Κυπριακό, που οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο είναι προφανές ότι η Ελληνοκυπριακή πλευρά βρέθηκε τελικά αντιμέτωπη με τα κρίσιμα διλήμματα και επιλογές που είχαμε επισημάνει στα συμπεράσματα ειδικής μελέτη μας στις 9 Σεπτεμβρίου 2016 με τον τίτλο « Ο Τετραγωνισμός του Κύκλου : Ασφάλεια και Εγγυήσεις».
Τα διλήμματα αυτά και τις επιλογές που εν πολλοίς θα καθορίσουν τις περαιτέρω εξελίξεις στο Κυπριακό τις παραθέτουμε πιο κάτω όπως ακριβώς εμπεριέχονται στα ‘Συμπεράσματα» της εν λόγω μελέτης:
«Υπό το πρίσμα των δεδομένων αυτών, τα μεγάλα διλήμματα τα οποία αργά ή γρήγορα θα αντιμετωπίσει η ελληνοκυπριακή πλευρά και επί των οποίων θα κληθεί να απαντήσει και αποφασίσει εμπεριέχονται στις πιο κάτω επιλογές:
· Να επιμένει μέχρι το τέλος στις « κόκκινες γραμμές» που έχει θέσει εξ υπαρχής στα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων, αφού πρώτα αξιολογήσει και δώσει απαντήσεις στο εξής ερώτημα: Τι επιπτώσεις θα είχε για τους Ελληνοκυπρίους εάν ο διάλογος οδηγηθεί σε αδιέξοδο και πόσο αυτό θα μειώσει, θα αυξήσει ή θα αφήσει αμετάβλητες τις συνθήκες ανασφάλειας στην Κύπρο; Υιοθετώντας αυτή τη στάση και εμμένοντας στις θέσεις της στο θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων πρέπει να είναι πεπεισμένη ότι έχουν εξαντληθεί όλα τα όρια υποχωρήσεων τόσο από την ίδια όσο και από την άλλη πλευρά. Να έχει την πεποίθηση ότι πέραν του σημείου αυτού οποιεσδήποτε περεταίρω υποχωρήσεις στο τομέα της ασφάλειας και των εγγυήσεων καθιστούν τα συμφωνηθέντα σε άλλα κεφάλαια του προβλήματος, όπως το εδαφικό, το περιουσιακό, την εσωτερική διακυβέρνηση κ.λπ, επισφαλή και τη συνέχιση του κυπριακού ομόσπονδου κράτους στη νέα του μορφή αβέβαιη και υπό συνεχή απειλή.
· Η δεύτερη επιλογή είναι: Να δεχτεί η ελληνοκυπριακή πλευρά, με κάποιες περαιτέρω τροποποιήσεις τις τουρκικές «κόκκινες γραμμές» ανεξάρτητα του αν τεθούν ή όχι χρονοδιαγράμματα για την απόσυρση και του τελευταίου Τούρκου στρατιώτη από το νησί ή αν προσδιοριστούν ή όχι μελλοντικά χρονικά όρια κατάργησης οποιονδήποτε επεμβατικών δικαιωμάτων και εγγυήσεων. Αν ωστόσο, είτε άμεσα είτε με κάποιο ελεγχόμενο χρονοδιάγραμμα αποχωρήσει και ο τελευταίος Τούρκος στρατιώτης από την Κύπρο και καταργηθούν εντελώς οι εγγυήσεις αυτό είναι αρκετά καθησυχαστικό για την ασφάλεια των Ελληνοκυπρίων. Και αυτό ανεξαρτήτως του γεγονότος ότι ούτως ή άλλως σε τελική ανάλυση η Κύπρος και η ελληνοκυπριακή πλευρά ιδιαίτερα, θα συνέχιζε ακόμη και μετά τη λύση να λειτουργεί κάτω από το βάρος της σκιάς της συντριπτικής στρατιωτικής υπεροχής της Τουρκίας στην περιοχή, η οποία αν προκληθεί σοβαρά από τις εξελίξεις στο νησί θα μπορούσε να αποτελέσει ενεργή απειλή.
Οι ελληνοκυπριακή πλευρά θα πράξει βέβαια αυτό αφού πρώτα και πάλιν, όπως και στην πρώτη περίπτωση, αξιολογήσει τις τυχόν αλλοιώσεις ή υποχωρήσεις στις «κόκκινες γραμμές» εάν υπάρξουν, καθώς και τις ύστατες θέσεις αμφοτέρων των μερών επί του προκειμένου, και τις συγκρίνει με τα πιθανά πλεονεκτήματα ή τα οφέλη από τα συμφωνηθέντα στα άλλα κεφάλαια στο Κυπριακό. Και τούτο βέβαια αφού πεισθεί ότι τα συμφωνηθέντα στα κεφάλαια αυτά όσο και η διατήρηση της οντότητας και η συνέχεια του νέου ομόσπονδου κράτους δεν τίθενται υπό απειλή και δεν θα υπονομεύονται από τα τυχόν μειονεκτήματα ενός συμβιβασμού των ελληνοκυπριακών θέσεων στα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων.
Όμως πλήρης ικανοποίηση έστω και των εναπομεινάντων «κόκκινων γραμμών» αμφοτέρων των πλευρών μετά από μια κοινά αποδεκτή συμβιβαστική πρόταση, ή ο τετραγωνισμός του κύκλου για πλήρη ικανοποίηση των Ελληνοκυπρίων δεν δύναται να υπάρξει. Τα διλήμματα είναι ανυπέρβλητα, οι επιλογές κρίσιμες και οι αποφάσεις οδυνηρές. Εάν η Ελληνοκυπριακή πλευρά επιλέξει την πρώτη επιλογή ως την καλύτερη υπό τις συνθήκες και απορρίψει τις τυχόν προτάσεις στα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων, αυτό θα σημαίνει ότι το Κυπριακό παραμένει άλυτο, συνεχίζει το σημερινό στάτους - κβο και μαζί του και η μαζική η παρουσία των κατοχικών δυνάμεων με όλους τους πιθανούς κινδύνους και απειλές που αυτό συνεπάγεται για την Κύπρο. Διατηρείται όμως η κρατική υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Διατηρούνται ταυτόχρονα ίσως και οι ελπίδες για καλύτερες συγκυρίες στο μέλλον που θα ευνοούσαν μια πιο αποδεχτή λύση. Κάτι τέτοιο όμως φαίνεται μάλλον ισχνό ενδεχόμενο, δεδομένων των συσχετισμών δυνάμεων και της αδιαμφισβήτητης τουρκικής υπεροχής, καθώς και της συνεχούς εμβάθυνσης των θεσμών και της λειτουργικότητας του λεγόμενου τουρκοκυπριακού κράτους, που εκ των πραγμάτων θα καταστήσουν το σημερινό πρότυπο λύσης ετεροχρονισμένο και ανεφάρμοστο .
Εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά επιλέξει τη δεύτερη επιλογή, ήτοι αποδοχή των τυχόν προτάσεων για την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, ο μόνος τρόπος ίσως για να αντιμετωπισθεί το πιθανό αίσθημα ανασφάλειας των ελληνοκυπρίων θα ήταν η Κύπρος να καταφέρει να κρατηθεί μακριά από οποιεσδήποτε συνθήκες ή εξελίξεις που θα προκαλούσαν την επέμβαση της Τουρκίας. Θα πρέπει δηλαδή να υπάρχει πολιτική ομαλότητα στο νησί και καλές σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων αλλά και η Κύπρος να μην αντιστρατεύεται τα συμφέροντα της Τουρκίας κατά την άσκηση της εξωτερικής της πολιτική και ιδιαίτερα σε ευαίσθητους γι αυτήν τομείς. Θα πρέπει επίσης η Άγκυρα, όπως και η Αθήνα βέβαια, να μην αναμιγνύονται στις εσωτερικές υποθέσεις των Κυπρίων και να αναπτύξουν εποικοδομητικές σχέσεις και συνεργασία με την κυπριακή ομόσπονδη Δημοκρατία. Το ερώτημα όμως είναι πώς διασφαλίζεται αυτό;
Να σημειωθεί ότι η απειλή συνίσταται βασικά από δύο μέρη, το ένα είναι η μία χώρα να έχει σοβαρές βλέψεις ή επιδιώξεις σε βάρος της άλλης, και το δεύτερο είναι να έχει ταυτόχρονα τις στρατιωτικές ικανότητες να τις επιβάλει. Αν μια χώρα έχει το ένα και δεν έχει το άλλο, αυτό δεν συνιστά ενεργό και ουσιαστική απειλή. Συνεπώς εάν και στην περίπτωση της Κύπρου με την Τουρκία, μετά από μια λύση πάψουν να υπάρχουν τουρκικές διεκδικήσεις επί της Κύπρου και οι σχέσεις των δύο κοινοτήτων στο εσωτερικό είναι ομαλές όπως και οι σχέσεις Άγκυρας – Λευκωσίας, οι υπέρτερες στρατιωτικές ικανότητες της χώρας αυτής δεν μπορεί πλέον ουσιαστικά να θεωρούνται και για τους Ελληνοκύπριους απειλή.
Θα πρέπει ωστόσο να γίνει κατανοητό και στις δύο κοινότητες ότι είναι προς το συμφέρον τους στα πλαίσια μιας λύσης να εμπεδώσουν τη λειτουργικότητα των θεσμών, τον αμοιβαίο σεβασμό, την ανεκτικότητα και τη συνεργασία. Το ευρωπαϊκό κεκτημένο αποτελεί βοηθητικό πλαίσιο για σφυρηλάτηση των δικαίων και δικαιωμάτων των δύο κοινοτήτων και των αναγκαίων διεργασιών. Από την άλλη πρέπει επίσης να λεχθεί ότι μπορεί οι Ελληνοκύπριοι να είναι σε μειονεκτικότερη θέση όσον αφορά την ασφάλεια τους ένεκα συσχετισμών δυνάμεων στην περιοχή αλλά η σύγκρουση, η ένταση και η ανωμαλία στο νησί είναι πηγή ανασφάλειας, ανησυχίας, αβεβαιότητας και κινδύνων για αμφότερες τις πλευρές, για όλους τους Κυπρίους.”
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
7 .09.2016
