Ο κ. Χριστοδουλίδης και η πολιτική
καρότου και μαστιγίου στο Κυπριακό
Δρ Άριστος Αριστοτέλους
Πρώην Βουλευτής, Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο ανεξάρτητος υποψήφιος για την προεδρία κ. Νίκος Χριστοδουλίδης ανακοίνωσε ότι έναντι της Τουρκίας θα ακολουθήσει «πολιτική καρότου και μαστιγίου» ( Αντ1, 5/6/2022). Εάν όμως η θέση αυτή δεν είναι απλώς εύηχη διακήρυξη και ο κ Χριστοδουλίδης την εννοεί, θα πρέπει σοβαρά να προβληματιστεί για την επάρκεια της ως εθνική πολιτική.
Ο προβληματισμός προκύπτει γιατί την ίδια πολιτική ο κ. Χριστοδουλίδης διακήρυττε και ακολουθούσε ως υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Αναστασιάδη (ΚΥΠΕ, 18/08/2020). Χωρίς όμως κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα ή επιτυχία, ενώ αντίθετα δημιουργήθηκαν νέα τετελεσμένα και επιτάθηκε η τουρκική αδιαλλαξία.
Ο συνδυασμός ανταμοιβής (καρότου) και τιμωρίας (μαστιγίου) στη διεθνή πολιτική για να επηρεάσει κάποιος τη συμπεριφορά αντιπάλου προς επιθυμητές κατευθύνσεις, όπως προτείνει και ο κ. Χριστοδουλίδης, έχει αληθοφανή αλλά αδύναμη επιστημονική χροιά και εφαρμογή. Είναι αμφιλεγόμενη θεωρία, που βρήκε απήχηση σε προσεγγίσεις της ρεαλιστικής σχολής καθώς και στη στρατηγική της «εξαναγκαστικής διπλωματίας» όπως την προσδιόρισε ο AlexanderL. George το 1991.
Βασικό στοιχείο της πολιτικής αυτής είναι ότι οι κάτοχοι «σκληρής ισχύος» (ισχυρών ενόπλων δυνάμεων), για να επιτύχουν συμμόρφωση του αντιπάλου στις επιταγές τους, τον παραπέμπουν στη δυνατότητα χρήσης των στρατιωτικών τους ικανοτήτων ως κύριο εργαλείο τιμωρίας και εξαναγκασμού του. Αυτό ενίοτε μπορεί να γίνει και σε συνδυασμό με την «ήπια ισχύ», ήτοι με οικονομικά, πολιτικά, νομικά μέτρα, κυρώσεις ή οφέλη.
Σε άλλες περιπτώσεις η άσκηση πολιτικής καρότου και μαστιγίου αφορά αποκλειστικά τη χρήση ήπιας ισχύος. Αυτό κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) έναντι της Τουρκίας, σε θέματα που έχουν σχέση με την ενταξιακή της πορεία και το μεταναστευτικό, αξιώνοντας πριν από κάθε βήμα τη συμμόρφωση της με ευρωπαϊκές απαιτήσεις - πλειστάκις ανεπιτυχώς - ή σεβασμό της διεθνούς νομιμότητα όταν πρόκειται για έκνομες ενέργειες της στο Κυπριακό.
Σημειώνεται ότι στο βαθμό που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική η άσκηση πολιτικής καρότου και μαστιγίου, αυτό οφείλεται μάλλον στο μέγεθος του στρατιωτικού κόστους που φοβάται το ένα μέρος ότι θα υποστεί από το άλλο σε μια διαφορά, αν δεν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του, και όχι στο δέλεαρ της ανταμοιβής που του προσφέρει. Ωστόσο η Ε.Ε., όσον αφορά την αντιμετώπιση της προκλητικής συμπεριφοράς της Άγκυρας στο Κυπριακό, δεν διαθέτει στρατιωτική ισχύ για να στηρίξει αποφασιστικά πολιτική καρότου και μαστιγίου απέναντι στην Τουρκία. Όμως και να κατείχε τέτοιες δυνατότητες, ουδόλως θα τις χρησιμοποιούσε.
Ασφαλώς ο κ. Χριστοδουλίδης γνωρίζει από πρώτο χέρι αυτή την αδυναμία της Ε.Ε. όπως και άλλων διεθνών οργανισμών. Θα έπρεπε επίσης να γνωρίζει ότι η Κύπρος δεν έχει το στρατιωτικό εκτόπισμα ή την απαιτούμενη ήπια ισχύ για να ασκήσει αποτελεσματική πολιτική καρότου και μαστιγίου έναντι της Τουρκίας.
Συνεπώς τι άλλαξε ή έστω τι μπορεί ρεαλιστικά να αλλάξει στο περιεχόμενο της πολιτικής αυτής, που ασκούσε ανεπιτυχώς το Υπουργείο Εξωτερικών επί θητείας του έως προσφάτως, ώστε να πιστεύει βάσιμα πως, διακηρύσσοντας τη συνέχιση της, αν εκλεγεί Πρόεδρος, τώρα θα είναι επιτυχής και η τουρκική αδιαλλαξία θα καμφθεί; Μήπως ανατράπηκαν ή προβλέπεται να ανατραπούν οι συσχετισμοί ισχύος σε βαθμό που η Εθνική Φρουρά θα έχει την ικανότητα να απειλήσει πειστικά την Τουρκία ότι θα τη ρίξει στη θάλασσα αν δεν αποσύρει τα στρατεύματα της από την Κύπρο, ή ότι θα απελευθερώσει το Βαρώσι αν δεν σταματήσει ο εποικισμός; Μήπως είναι σε θέση πλέον με το στόλο της να βάλει φραγμό στις παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ και σε συνδυασμό με το «καρότο» των προτεινόμενων ΜΟΕ ή το θέμα της ενέργειας να επιτύχει αναστροφή της τουρκικής θέσης περί δύο κρατών και έναρξη νέου κύκλου διαπραγματεύσεων;
Εμφανώς το χάσμα μεταξύ εθνικών στόχων και ικανοτήτων είναι πολύ μεγάλο για να καλλιεργείται η ψευδαίσθηση ότι η Κύπρος μπορεί να υπηρετήσει τα δίκαια της έναντι της Τουρκίας επενδύοντας σε μια πολιτική καρότου και μαστιγίου, που ήδη έχει αποτύχει. Γι αυτό ο κ. Χριστοδουλίδης ως σοβαρός πολιτικός, θα πρέπει, με ειλικρίνεια και πειστικότητα, να εξηγήσει πώς και με ποια μέσα, η αναβίωση της πολικής αυτής μπορεί τώρα να είναι επιτυχής, ή τουλάχιστον να διερωτηθεί μήπως χρειάζονται πιο ευφάνταστες, ρεαλιστικές και μελετημένες προσεγγίσεις.
16/06/2022
