Του Δρ. Άριστου Αριστοτέλους*
Καθώς η συζήτηση για το θέμα των εγγυήσεων απορροφά μεγάλο μέρος του ενδιαφέροντος γύρω από τις διεργασίες στο Κυπριακό, δύο άλλα ζητήματα με άμεσες επιδράσεις στην πολιτική ασφάλειας και στις εξωτερικές σχέσεις του κυπριακού κράτους ίσως θάπρεπε να τύχουν μεγαλύτερης προσοχής.
Τα ζητήματα αυτά αφορούν τους μηχανισμούς και κυρίως το κυρίαρχο δικαίωμα του «νέου» κράτους να διαμορφώνει και να ασκεί την πολιτική ασφάλειας και την εξωτερική του πολιτική. Καταρχήν σχετικά με το θέμα των μηχανισμών διαμόρφωσης της πολιτικής του κράτους στους τομείς της ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής, είναι αυτονόητο πως σε μια ομόσπονδη Κύπρο οι Υπηρεσίες αυτές θα είναι κοινές. Δηλαδή οι πολιτικές στους τομείς αυτούς θα συνδιαμορφώνονται και συναποφασίζονται από τους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους. Συνεπώς το ερώτημα που εγείρεται εδώ είναι πώς οι υφιστάμενες δομές (τμήματα, υπηρεσίες πρεσβείες κλπ), η οργάνωση, η στελέχωση και η διαδικασία λήψης αποφάσεων στα κρατικά όργανα που ασχολούνται με τα θέματα ασφάλειας και εξωτερικών υποθέσων, θα αναδιαμορφωθούν και αναδιαρθρωθούν για να αντικατοπτρίζουν τα νέα δεδομένα που θα δημιουργηθούν;
Το δεύτερο ζήτημα αφορά την επιρροή που θα μπορούσε να ασκεί η Τουρκία – δεδομένης της στρατηγικής και των επιδιώξεων της - και λιγότερο η Ελλάδα, πάνω στην Κύπρο, μέσω των αντίστοιχων κοινοτήτων, περιορίζοντας τις δυνατότητες της να ασκεί ελεύθερα την πολιτική ασφάλειας και την εξωτερική της πολιτική. Μιλώντας ειδικά για την Τουρκία είναι σίγουρο ότι δεν θα άρεσε στην Άγκυρα, η Λευκωσία να παίρνει θέσεις και να προωθεί πολιτικές που επηρεάζουν τη δική της ασφάλεια ή που αντικρούονται με τα συμφέροντα και τις στρατηγικές της.
Υπό το πρίσμα της διαπίστωσης αυτής, θα μπορούσε να διερωτηθεί κανείς: Ποια θέση θα έπαιρνε η ομόσπονδη Κύπρος κατά την πρόσφατη κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους από τουρκικά μαχητικά. Θα καταδίκαζε με τον ίδιο κατηγορηματικό τρόπο που έκαμε τότε η Λευκωσία την ενέργεια αυτή; Θα συνομολογούσε όλες εκείνες τις διμερείς συμφωνίες με το Ισραήλ, μετά που το Τελ Αβίβ τα τσούγκρισε το 2010 με την Τουρκία; Θα καταδίκαζε την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Τουρκία; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά προφανώς θα ήταν όχι, για να μην δυσαρεστηθεί η Τουρκία αλλά και γιατί δεν θα βρισκόταν πλέον σε αντιπαράθεση με την Άγκυρα στο Κυπριακό. Το πρόβλημα όμως είναι, τι είδους κράτος θα είναι αυτό εάν η διαμόρφωση και άσκηση της πολιτικής ασφάλειας του και της εξωτερική του πολιτικής καθοριζόταν όντως και καθοδηγείτο από τα συμφέροντα και τις στρατηγικές της Τουρκίας ή άλλων εξωτερικών παραγόντων ιδιαίτερα όταν αισθάνεται πως επιτάσσει το αντίθετο το εθνικό του συμφέρον;
Από τα πιο πάνω συνάγεται πως τόσο το θέμα της διάρθρωσης και λειτουργίας των Υπηρεσιών Ασφάλειας και Εξωτερικών Υποθέσεων όσο και το πρόβλημα των πιθανών επιρροών ή περιορισμών στη διαμόρφωση και άσκηση της πολιτικής του «νέου» κράτους, πρέπει να τύχουν της δέουσας σημασίας και προσοχής. Πρέπει έγκαιρα και εκ των προτέρων να προσδιοριστεί και συμφωνηθεί το πλαίσιο, οι προσανατολισμοί, οι στόχοι, οι δομές, η οργάνωση και οι διεργασίες διαμόρφωσης και άσκησης της πολιτικής του κοινού κράτους στις ανωτέρω Υπηρεσίες. Πρέπει επίσης το ομόσπονδο κράτος να προβεί σε τέτοιες ρυθμίσεις που να κατανοεί μεν και να λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα της Τουρκίας ( και της Ελλάδας) αλλά να μην καθίσταται και υποχείριο εξωκυπριακών παραγόντων και πεδίο προστριβών μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Ειδάλλως θα κινδυνεύουν να παραλύσουν οι σχετικές με τα θέματα αυτά πολιτικές του. Σε κάθε περίπτωση το ζητούμενο πρέπει να είναι πώς θα δημιουργηθεί ένα κυπροκεντρικό σύστημα σε θέματα ασφάλειας και εξωτερικών σχέσεων, που να μην αποτελεί πρόκληση ή απειλή για άλλες χώρες της περιοχής και που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και να εξυπηρετεί πρωτίστως τα συμφέροντα των Κυπρίων.
*Τέως Βουλευτής, ειδικός σε θέματα άμυνας και στρατηγικής
05.02.2016
ENGLISH TEXT
Foreign policy issues and constraints
of a future federal state of Cyprus
By Dr. Aristos Aristotelous *
As the debate on the issue of guarantees absorbs much attention in the Cypriot problem, two other issues are directly affecting the security policy and external relations of a federal state of Cyprus - in the event of a solution - and should be given more attention.
These issues refer to the mechanisms and more specifically the sovereign right of the Cypriot state to formulate and execute its foreign and security policy. First, as regards the issue of the formation policy mechanisms in the field of security and foreign policy, in a federal state of Cyprus, it is obvious that this task will be shared between the two communities. Ie policies will be co-decided and implemented by both the Greek Cypriots and the Turkish Cypriots politicians and government officials. Therefore, the question that arises here is how the existing structure, organization (departments, embassies, etc.), staffing and decision-making process in the current institutions dealing with security and foreign affairs, will be reshaped and restructured to reflect the new situation that will prevail?
The second issue concerns the influence that could be exerted by Turkey - given its strategy and objectives - and less by Greece, on Cyprus, through their respective communities, limiting its capabilities to exercise its foreign and security policy. Speaking about Turkey from a Greek Cypriot perspective, it is certain that Ankara would not like Cyprus to take a position or promote policies affecting Turkish security or conflicting with its interests and strategies.
In light of this finding, one might wonder: What position would have been taken by the federal Cyprus during the recent fall of the Russian aircraft by Turkish fighters. Would Nicosia have condemned, in the same unequivocal manner as it did, the Turkish action? Would Cyprus have entered into all those bilateral agreements with Israel, after Tel Aviv attacked the Turkish activists' vessel in 2010? Would Nicosia have condemned the continuous violation of human rights by Turkey? The answer to these questions would obviously be no, so as to avoid displeasing Turkey but also because no longer Nicosia would be at odds with Ankara on the Cyprus issue. The problem however is, what kind of state is it if the formulation and conduct of its foreign and security policy is determined and guided by the interests and strategies of Turkey or other external factors - especially when these contradict its national interests?
From the above, it follows that both issues regarding the structure and operation of the whole Foreign Affairs and Security Policy set up, as well as the problem of external influences or constraints in the formulation and execution of the island’s policies in these fields, should be given more attention and concern. These problems should be timely realized, thus deciding and implementing agreed guidelines, objectives, structures, organization and configuration processes as well as policies that will be executed by the joint state and the authorities mentioned above. The shared state should also need to make such arrangements that although they take into consideration and understand the interests of Turkey (and Greece), at the same time, it does not become a pawn of the strategies and policies of external powers or a source of friction between Greek and Turkish Cypriots. Otherwise, it will risk paralyzing its policies in this field. In each case, the aim should be how to promote a Cypriot perspective on security policy and external relations, which will primarily meet the island's needs and serve the interests of Cyprus and does not pose a threat to other countries in the region.
* Former MP, an expert on defense and strategic issues
